Uit bovenstaande cijfers van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) blijkt dat de afhankelijkheid van de staat voor pensioenen het grootst is in Europa, met België en Finland als uitschieters. In die twee landen maken de pensioenen betaald door de staat, meer dan 80 procent uit van het inkomen van de 65-plussers. Het OESO-gemiddelde bedraagt net geen 60 procent. In de 32 andere OESO-landen zijn 65-plussers meer afhankelijk van werk en eigen kapitaal (zoals spaargeld en privépensioenen) om hun oude dag te bekostigen. Opvallend is het geval van Chili, waar gepensioneerden voor minder dan 10 procent afhankelijk zijn van de staat. Dat komt omdat het overgrote deel van de pensioensector er geprivatiseerd is.
Voor- en nadelen
‘Dat pensioeninkomen in België grotendeels van de overheid komt, is een logisch gevolg van het omslagstelsel waarmee de pensioenen gefinancierd worden’, legt hoofdredacteur ad interim Daan Killemaes van Trends uit. ‘Dat omslagstel betekent dat de wettelijke pensioenen van vandaag gefinancierd worden met de sociale bedragen en belastingen op de inkomens van vandaag. De werkende generaties betalen voor de generaties op pensioen, in de wetenschap dat zij op hun beurt op de bijdragen van de volgende generaties kunnen rekenen. Nederland bijvoorbeeld teert meer op een kapitalisatiesysteem, waarbij de pensioenen voor een groot stuk gefinancierd worden met spaargeld dat elk individu in de loop van zijn loopbaan opzij zet en belegt.’
Beide systemen hebben voor- en nadelen. Killemaes: ‘In het Nederlandse kapitalisatiesysteem is het pensioeninkomen heel gevoelig voor de koersschommelingen op de financiële markten. Een zware beurscorrectie of een financiële crisis zoals in 2008-2009 duwt de Nederlandse economie dan nog dieper in de put. Het Belgische omslagstelsel is stabieler, maar is veel kwetsbaarder voor de vergrijzing. De steeds hogere pensioenfactuur wordt, zeker op lagere termijn, op de schouders van een dalend aantal werkenden geschoven.’
Onhoudbaar en onbetaalbaar
Eerdere studies tonen aan dat de belastingdruk op de werkende bevolking met 20 procent moet stijgen om de vergrijzingskost op te vangen. ‘Gegeven de al hoge fiscale druk in België, wordt het omslagstelsel onhoudbaar en onbetaalbaar,’ aldus Killemaes.
‘België zal daarom dringend meer mensen aan de slag moeten houden, vooral in de leeftijdscategorie tussen 50 en 65 jaar. Dat impliceert een ernstig generatiepact, dat veel drastischer de bakens verzet dan de milde pogingen van de voorbije jaren. Naast het omslagstelsel zal België ook parallel een kapitalisatiesysteem moeten uitbouwen, dat individuen aanmoedigt om ook zelf het wettelijk pensioeninkomen, dat in België trouwens relatief laag is, aan te vullen.’
Amper maatregelen
Nog volgens de OESO heeft bijna geen enkel land de voorbije jaren zo weinig inspanningen gedaan als België om de pensioenproblematiek aan te pakken. In een onderzoek van 2009 tot 2013 over 7 mogelijke maatregelen heeft ons land op 6 van de 7 mogelijkheden helemaal niets gedaan. Er zouden enkel inspanningen geleverd zijn om mensen terug aan het werk te krijgen.
Van de 35 onderzochte landen scoort enkel IJsland even slecht als België.
