De Europese Commissie wil vervuilende producten belasten met een bijkomende invoerheffing. Maar kan dat wel?
Ursula von der Leyen, de toekomstige voorzitter van de Europese Commissie, wil dat haar commissarissen er geen gras over laten groeien. Binnen de honderd dagen moet er een Europese ‘Green Deal’ voorgesteld worden.
Een opmerkelijk onderdeel daarvan is een ‘Carbon Border Tax’. Die moet verhinderen dat Europese bedrijven een concurrentieel nadeel ondervinden van de klimaatinspanningen die ze moeten leveren. Europese bedrijven moeten immers uitstootrechten kopen, terwijl bedrijven uit landen met beperkte klimaatdoelstellingen minder bijkomende kosten moeten maken. In het meest extreme geval kopen Europese consumenten dan alleen nog maar de goedkopere ingevoerde producten en verdwijnt de industrie in Europa, zonder dat de wereldwijde uitstoot vermindert. Een invoerheffing moet een dergelijke ‘koolstoflekkage’ vermijden.
‘Een goed idee’, zegt Johan Eyckmans, professor milieu-economie aan de KU Leuven. ‘Het kan helpen, daar is iedereen het over eens. Zo kan je vrijbuiters onder druk zetten.’ Zo kan de Europese Unie ook bedrijven in landen met zwakke klimaatambities verplichten om de uitstoot te reduceren.
Maar of het idee werkbaar is, is nog maar de vraag. ‘Het idee bestaat al heel lang’, zegt Jan Van Hove, expert in internationale handel en hoofdeconoom van KBC. ‘Maar telkens als het voorgesteld werd, werd het ook weer afgevoerd.’
In de praktijk is het moeilijk om te bepalen hoe vervuilend pakweg een lading staal is. ‘Het is niet makkelijk om te bepalen hoeveel CO2-uitstoot er is in de hele keten voor een lading staal. Dat kan je immers aan de grens niet meten’, zegt Eyckmans. ‘Daarom zal het altijd aanvechtbaar zijn. Bovendien zullen landen met vervuilende productieprocessen hun schoonste producten verschepen, en de rest voor de binnenlandse markt voorzien. Neem je het gemiddelde voor een sector, dan worden ook de efficiëntste bedrijven mee gestraft.’
En zelfs als het zou kunnen, is de vraag of het toegelaten is. Von der Leyen stipte aan dat een Carbon Border Tax volledig moet voldoen aan de regels van de Wereldhandelsorganisatie (WTO). ‘Naar de letter is het inderdaad toegelaten om voor het milieu bepaalde maatregelen te nemen’, zegt Van Hove. ‘Maar het gaat minstens in tegen de geest van de internationale handelsregels.’
Toch vindt Van Hove dat we niet naïef moeten zijn. ‘In een perfecte wereld is een dergelijke handelsbelemmering niet zinnig. Dan sluit je een internationaal klimaatakkoord af, en voorzie je in handelsakkoorden dat er respect moet zijn voor die klimaatakkoorden.’
Maar de wereld is niet perfect, en het blijkt moeilijk om bindende klimaatinspanningen af te dwingen. En dus moeten we serieus nadenken over dergelijke maatregelen. ‘Die zijn verstorend, maar je moet niet proberen om als enige de slimste jongen van de klas te spelen’, zegt Van Hove. Zeker niet nu ook andere landen, zoals de VS, heffingen op aluminium en staal invoeren.
Represailles
Volgens de Britse zakenkrant Financial Times riskeert Europa een handelsconflict als het daadwerkelijk klimaatinvoerheffingen invoert. De maatregelen beperken immers de vrijhandel, en het kan gezien worden als protectionisme.
‘Represailles van andere landen zijn zeker denkbaar’, zegt Van Hove. ‘Misschien niet zozeer op koolstofintensieve producten, maar wel op andere zaken. China zou bijvoorbeeld een heffing kunnen doorvoeren op het suikergehalte van voedingsproducten, omdat het die ongezond vindt.’
Als de Europese Commissie snel een internationale milieubelasting wil, dan is het meest waarschijnlijke pad om die te beperken tot de meest vervuilende industrieën zoals staal, aluminium en cement, stelt Financial Times. Maar volgens Eyckmans zijn dat niet noodzakelijk de sectoren die het sterkst te lijden hebben onder oneerlijke concurrentie. ‘We voeren bijna geen cement in vanuit China, dus kunnen Europese producenten de uitstootrechten makkelijk doorrekenen. Bij basischemie en aluminium is dat moeilijker.’
Van Hove stelt voor om geen invoertarieven te heffen, maar om productnormeringen op te leggen. ‘Ook daarmee kunnen de doelstellingen bereikt worden, en blijft het risico op een handelsconflict beperkter.’
