Het was een plechtig moment, toen de Nigeriaanse president Muhammad Buhari, gekleed in een traditioneel hagelwit gewaad en kleurig hoofddeksel, gisteren om 10.48 uur zijn handtekening zette onder het akkoord voor een nieuwe Afrikaanse vrijhandelszone. Het was het hoogtepunt van de tweedaagse top van de Afrikaanse Unie in Niamey, de hoofdstad van Niger. De toetreding van het economisch machtigste land van het continent was een voorwaarde voor het welslagen van de vrijhandelszone. Moussa Faki, de voorzitter van de Afrikaanse Unie, noemde de top ‘historisch’. Ook de president van Benin zette afgelopen weekend zijn handtekening. Van de 55 Afrikaanse landen doen er 54 mee. Alleen Eritrea heeft niet toegezegd.
Afrikaanse landen handelen momenteel vooral met landen buiten het continent. Slechts 16,00 % van hun producten wordt onderling verhandeld. In de Europese Unie is dat 65,00 %. Het is de bedoeling dat het nieuwe vrijhandelsverdrag importtarieven zal doen dalen, zodat de Afrikaanse landen meer kunnen profiteren van elkaars economische activiteiten. In Afrika wonen 1,2 miljard mensen, meer dan dubbel zoveel als in de EU. In het beste geval zou de handel tussen Afrikaanse landen onderling met 60 procent kunnen stijgen, denkt de Afrikaanse Unie. De concrete invulling van het verdrag moet nog wel vorm krijgen. Het doel is om binnen de vijf jaar een nultarief te hanteren voor 90 procent van de goederen. De minst ontwikkelde landen krijgen tien jaar om dat doel te bereiken, aldus de Zuid-Afrikaanse denktank Trade Law Centre (Tralac).
Hoe gevoelig het ligt, blijkt wel uit de aarzelingen die Nigeria had. Het land heeft in principe veel te winnen bij meer uitvoer naar de buurlanden. Maar de economische gemeenschap in het land vreesde ook voor oneerlijke concurrentie. Daarom wilde Nigeria aanvankelijk niet meedoen. In maart vorig jaar bleef president Buhari weg van een top in Kigali, de hoofdstad van Rwanda. Maar na raadpleging van belangengroepen van werkgevers en werknemers besliste Nigeria uiteindelijk toch om te tekenen.
Delen van Afrika beschikken nu al over samenwerkingsverbanden. Zo is er de East African Community (EAC), de Southern African Customs Union (SACU) en de Common Market for Eastern and Southern Africa (Comesa). Die sloten in 2015 al een akkoord, de Tripartite Free Trade Area (TFTA), waar 27 landen bij betrokken waren. De nieuwe vrijhandelszone gaat nu nog een stap verder. Het nieuwe African Continent Free Trade Agreement (AfCFTA) moet nog wel heel wat hordes nemen. Zo zijn niet alleen tarieven een belemmering voor een vlotte intra-Afrikaanse handel, ook het gebrek aan infrastructuur is een probleem. Toch wil de Afrikaanse Unie dat de nieuwe handelszone in juli volgend jaar een feit is. Ongeveer de helft van de landen moet het akkoord nog ratificeren.
