Voelt de Chinese middenklasse de tarieven even erg als Joe Sixpack? Luidop morren tegen president Xi doet ze alvast nog niet. Een eerste golf anti-Amerikaanse propaganda doet de rest.
In China ging de verkoop van luxemerken als Gucci eind 2018 stevig de hoogte in. Dat is slechter nieuws voor het Witte Huis dan u zou denken.
De Amerikaanse strategie achter de handelsoorlog gaat zo: je treft de Chinezen hard met tarieven. Het regime komt onder druk van de politiek oppermachtige middenklasse in de stad. Naarmate zij de economie ziet inzinken, komen toegevingen als vanzelf.
China groeit ongetwijfeld minder snel dan voorheen. Maar komt dat alleen door Donald Trump? China maakt de overgang van een exportgericht model naar een economie die steunt op interne vraag en innovatie. De export naar de VS maakt volgens econoom Fatih Oktay 2,50 % van het Chinese bbp uit.
Alledaagse luxe
Het regime kan uiteraard de cijfers manipuleren om er beter uit te komen. Desondanks is er nog te weinig bewijs dat de middenklasse-Chinees kreunt onder het conflict. De werkgelegenheid groeit, alleen minder snel dan voorheen. Een probleem? Wellicht, maar elk jaar zijn er wel minder nieuwkomers op de arbeidsmarkt. China wist meer te exporteren naar Europa, hoewel de export naar de VS wat daalde. Het elektriciteitsverbruik kromp, maar steeg in februari opnieuw. ‘Dat verbruik zegt ook niet alles meer’, stelt dr. Duncan Freeman van het College of Europe in Brugge. ‘China wil energiezuiniger zijn en er is veel groei in de dienstensector, die minder elektriciteit verbruikt.’ Exportgerichte bedrijven als Apple deden het zeker slecht. Ook de verkoop van gsm’s en auto’s daalde. Maar Gucci en consorten bleven dus overeind.
‘De vertraging in China vertaalt zich niet in de retail’, jubelde marketingwebsite The Drum in april. De stedelijke middenklasse, zo’n 400 miljoen opgeleide mensen die de partij aan boord moet houden, kan zich dus nog alledaagse luxe permitteren. Bloomberg meldde zelfs dat duurdere drankmerken meer verkocht werden op het Chinese platteland.
‘Hadden de VS dit tien jaar geleden gedaan, dan waren de gevolgen dramatisch geweest’, aldus Freeman. ‘Nu destabiliseert de handelsoorlog China nog niet.’ Maar wat als het tot massale ontslagen komt bij lageropgeleiden? ‘Lokale overheden hebben de gewoonte om sociale vrede af te kopen met vergoedingen, desnoods te verhalen op de gevluchte fabrieksbaas’, zegt Freeman. ‘Wordt het te erg, dan vrees ik dat men stakingen zal afremmen met harde hand.’
‘Dit is een volksoorlog’
China kwam ook met een batterij groeimaatregelen. ‘Ze stimuleren lenen en geven extra subsidies’, aldus Freeman. ‘Noem het keynesianisme met Chinese karakteristieken. In vergelijking met 2008, toen China net hetzelfde deed op grote schaal, is het nu nog behapbaar.’
Voor het eerst in de handelsoorlog hebben de media wel een assertieve anti-Amerikaanse propagandacampagne opgestart. ‘Onze belangen zijn legitiem, de VS gedragen zich hebzuchtig en arrogant’, klonk het in China Daily. De krant noemde het conflict voluit een ‘volksoorlog’. Tot nu toe communiceerde China eerder optimistisch of sussend over de handelsoorlog.
Ook de staatszender CCTV riep de Chinezen op zich niet te laten kisten door Amerikaanse strategische spelletjes en ‘tijdelijke tegenvallers’. ‘Een storm kan de zee niet vernietigen’, klonk het. ‘Dat CCTV-clipje was meteen het populairste item op sociale media’, aldus China-watcher Jeremy Goldkorn (Supchina). ‘Ook in mijn WeChat-kring, die normaal niet zo nationalistisch is.’
Allen opnieuw eensgezind achter Xi dus? De middenklasse is wel degelijk kritisch voor Xi, omdat hij de spanningen niet kon intomen. ‘Achter de schermen is er veel kritiek’, merkt Freeman. ‘Alleen mag die niet in het openbaar circuleren.’ Analist Cheng Li vermoedt dat de middenklasse haar woede op langere termijn eerder zal richten op de VS dan op Xi. Kroonjuweel Huawei tegenwerken, Chinese studenten in de VS stigmatiseren als spionnen: de vaderlandslievende middenklasse keurt die bullebakstijl van Trump af. Naast die middenklasse zijn er trouwens nog 700 miljoen Chinezen die de afgelopen decennia uit de extreme armoede zijn geklauterd. Ook dat verklaart volgens Inkstone het nog steeds grote optimisme bij Chinese burgers in het algemeen. Voeg daarbij een scheut propaganda en een taboe op slecht nieuws, en je krijgt een land dat voorlopig niet trilt. ‘Als de tariefoorlog leidt tot een wereldwijde recessie, dan vrees ik dat het pessimisme bij de westerse publieke opinie erger zal toeslaan dan bij de Chinese’, aldus een Europese diplomaat tegen De Standaard.
