In de economische handboeken is het hoofdstukje ‘Geldschepping’ voor menig student een eyeopener (ja, ik spreek uit ervaring). Als banken een hypotheeklening uitschrijven, dan creëren ze geld uit het niets. Floep! Het ene moment was er geen geld, het volgende moment is het er wel. Gewoon even wat klikken met de muis is voldoende.
Zo werkt het geldsysteem al heel lang, maar niet iedereen kan zich vinden in dit systeem. Iets belangrijks als geld scheppen, moeten we dat niet aan de overheid overlaten? Die vraag krijgen de Zwitsers zondag voorgeschoteld (10 juni). Dan vindt een referendum plaats over geldschepping, het zogenaamde Vollgeld Initiative. Als een meerderheid van de Zwitsers ‘ja’ stemt, dan komt het recht op geldschepping volledig in handen van de centrale bank. De commerciële banken mogen dan alleen nog geld uitlenen dat hun door spaarders, andere banken of de Nationale Bank van Zwitserland ter beschikking is gesteld. De initiatiefnemers noemen dat ‘echt’ geld. Het geld dat de banken scheppen als ze een lening uitschrijven, is in hun ogen ‘onecht’.
Veel mensen, ook buiten Zwitserland, zijn voorstander van zo’n systeem. Het schimmige gedoe met muisklikgeld vertrouwen ze niet. Zeker niet als de controle erover bij de banken ligt. Die hebben immers niet het algemeen belang voor ogen, maar vooral hun eigen rendementscijfers. Enkele vooraanstaande economen, met Financial Times-columnist Martin Wolf op kop, ondersteunen het referendum. Geld is een soort nutsvoorziening, argumenteert Wolf, en moet dus in handen blijven van de staat.
Maar de meeste economen, en ook het Zwitserse parlement en de centrale bank zelf, hopen dat het voorstel niet wordt goedgekeurd. Het zou grote gevolgen hebben voor het land, schrijft ook Peter Vanden Houte, hoofdeconoom van ING België. Hij voorspelt dat leningen en zichtrekeningen duurder zullen worden, het kredietaanbod zal dalen en banken minder winst zullen boeken. Bovendien hecht hij weinig geloof aan het voornaamste argument van de voorstanders: dat het financiële systeem stabieler wordt en crisissen voorkomen kunnen worden. Financiering via bijvoorbeeld obligaties blijft immers gewoon bestaan. ‘De financiële crisis zou ook met Vollgeld plaatsgevonden kunnen hebben’, schrijft ook de Zwitserse overheid in een informatiedocument. Daarmee wordt het voornaamste argument van de voorstanders onderuitgehaald.
ING vergelijkt het referendum zelfs met de Brexit. Een voorstel dat goed klinkt, maar waarvan de gevolgen moeilijk overzichtelijk zijn voor de doorsnee burger. Na een eventuele goedkeuring zal een periode van grote onzekerheid aanbreken, omdat er op heel wat vragen nog geen antwoord is.
Er is maar één manier om er achter te komen of de voor- dan wel de tegenstanders van Vollgeld het bij het rechte eind hebben. Het plan uitvoeren en zien wat er gebeurt. Maar de kans dat dat gebeurt, is klein. Volgens de peilingen is 54,00 % tegen en 34,00 % voor. Maar peilingen zijn niet zaligmakend. Ter herinnering: bij de Brexit zaten ze er glad naast.
MOOIJMAN, R. Geldschepping. De Standaard, 2018-06-09, E2.
Ter info: het referendum leverde geen meerderheid ja-stemmers op.
