Op 27 juli vierden we Tax Liberation Day in België. Terwijl we alle voorgaande dagen van het jaar ‘voor de staat’ werkten, doen we dat sindsdien ‘voor onszelf’. Een cynischere reden om te feesten, is moeilijk te vinden. Staan we wel voldoende stil bij wat we voor al die belastingen in de plaats krijgen?
Elk jaar opnieuw vormt Tax Liberation Day de aanleiding voor diep gezucht en geweeklaag over de belastingdruk. Steevast komen de klagers op de proppen met een rangschikking van landen die hun ‘feestdag’ vroeger op het jaar mogen vieren, alsof we zoveel beter af zouden zijn met een overheid die zo min mogelijk aan ons inkomen raakt. Die rangschikking zou er ons beter toe aanzetten om wat verder te kijken dan onze neus lang is. In een land als Albanië valt Tax Liberation Day al in maart. Wat moeten ze daar geweldig veel reden tot vieren hebben, in een van de minst ontwikkelde landen van Europa, zonder een noemenswaardige publieke infrastructuur, zonder een degelijk onderwijs of gezondheidszorg, zonder een betrouwbare justitie.
Kritiek op de belastingdruk is pas zinvol als we beseffen wat er tegenover staat. Wat we afdragen aan belastingen is ons niet ‘afgepakt’. Dat geld gebruiken we om op een andere, collectieve manier te consumeren. Voor alle duidelijkheid, belastingdruk mag wel degelijk een onderwerp van kritiek zijn. We mogen efficiëntie eisen van onze overheid en we moeten waken over onze individuele vrijheid, die een kostbaar goed is.
We betwisten evenmin dat het legitiem is de vraag te stellen of de overheidsuitgaven voor elk individu voldoende return opleveren. Maar daar botsen we op een gigantisch maatschappelijk probleem: we beseffen nauwelijks wat de overheid allemaal voor ons doet. Denk maar aan de Britten, die nu pas lijken te beseffen wat Europa allemaal voor hen doet.
Belastingen zijn geen pesterijen. Om te beginnen krijgen we allemaal heel wat terug, zonder onderscheid. We genieten allemaal van de openbare ruimte, van de publieke veiligheid, van rechtszekerheid. Zelfs voor de allerrijksten onder ons zijn die ‘publieke goederen’ onbetaalbaar. Tot spijt van wie het benijdt, is België in de verste verte geen ‘failed state’. Dankzij ons belastinggeld mogen we rekenen op een degelijke infrastructuur, van havens tot snelwegen, van politie tot brandweer, van integere justitie tot democratische politiek.
Natuurlijk krijgen we verhoudingsgewijs niet allemaal evenveel terug. Belastingen staan ook in het teken van herverdeling. Solidariteit betekent niet dat we tegen rijkdom zijn, maar wel tegen armoede. Dat we de sociale ongelijkheid binnen de perken houden, komt iedereen ten goede, in de vorm van stabiliteit en maatschappelijk vertrouwen. Dat we zonder vrees voor eigen leven in een park een boek kunnen lezen, lijkt misschien vanzelfsprekend, maar is het niet. Of zouden we liever in een maatschappij leven zoals Brazilië, waar de kloof zo groot is dat je niet meer vrij en veilig in een park kan zitten of je terugtrekt in de eigen, uiteraard strikt beveiligde woonst?
Kinderlozen
Recentelijk horen we bijvoorbeeld uit de hoek van de kinderlozen commentaar op de kinderbijslag. Het geld is voor de ouders die instaan voor de volgende generatie, die ook voor de mensen zonder kinderen de pensioenen betaalt en de ouderenzorg bemant. Het basisprincipe dat ieder kind evenveel recht heeft op eenzelfde basisbedrag kindergeld is daarom niet slecht. De extra’s die kwetsbare gezinnen krijgen, verdiepen de solidariteit.
De voordelen van de herverdeling zijn bovendien zelden louter indirect. Ook meer gegoeden kunnen een kind met een beperking op de wereld zetten. Iedereen, rijk of arm, wordt wel eens (ernstig) ziek. Het is belangrijk dat ook zij dan kunnen genieten van zeer performante zorg tegen een zeer lage prijs. Toen ondernemer Wouter Torfs enkele jaren geleden in het ziekenhuis herstelde van een zware operatie, tweette hij dat hij in het vervolg twee keer zou nadenken alvorens het overheidsbeslag te bekritiseren. Hij had gelijk. Elk jaar kost die gezondheidszorg ons meer dan 3.000 euro per Belg. Dat is veel belastinggeld, maar dat is vooral universele zorg om samen trots op te zijn.
Draagkracht
We betalen veel belastingen, maar we krijgen er ook veel voor terug. De samenleving staat voor de grote uitdaging om iedereen daarvan te overtuigen. We moeten garanderen dat we ook de hogere inkomens aan boord houden. Iedereen moet het nut van dat overheidsbeslag zien, zonder dat we meer dan al het geval is moeten vervallen in het mattheuseffect (‘Wie heeft, zal nog meer krijgen.’).
Hoe creëren we meer draagkracht? Bij wegenwerken zien we het al gebeuren. Grote informatieborden vragen niet alleen begrip voor de werkzaamheden op zich, ze vermelden ook hoeveel de overheid investeert. Misschien moeten we dat meer doen.
Aan de schoolpoort verschijnt binnenkort een bord: ‘Voor onderwijs van wereldkwaliteit betaalde u dit schooljaar een peulschil, de overheid paste de overige tienduizend euro bij.’ Aan de kraamkliniek lezen we dan ‘Kinderen kopen kost handenvol geld, maar maak u geen zorgen, de overheid investeert 3,6 miljard in kinderbijslag.’ En op de factuur van de gezinszorg staat dat de hulp eigenlijk 37 euro per uur heeft gekost, maar dat we ons geen zorgen hoeven te maken, want de overheid neemt meer dan 80,00 % voor haar rekening.
Dan kunnen we Tax Liberation Day vieren zoals we Nieuwjaar vieren: vooruitblikkend op wat beter kan, maar ook dankbaar voor het algemeen welzijn dat we samen wisten te realiseren.
Maar durven we wel te denken dat we tot een betere samenleving komen als iedereen zijn bijdrage kan leveren? Of vinden we het bij voorbaat storend dat we ‘elkaars hoeder’ zijn, omdat de ander toch altijd een hinderpaal is voor onze zelfontplooiing?
