Waarom groeit de economie van de VS terwijl het de landen van de eurozone nauwelijks lukt uit een recessie blijven? Ja, de VS doen het beter, maar het is niet al goud wat blinkt.
Macro-economisch beleid
De Verenigde Staten zijn een economische en politieke unie. Er is voor het land één munt en één federale begroting. De regering kan daardoor budgettair stimuleren door de tekorten te vergroten. In de eurozone is dat veel ingewikkelder, omdat iedere lidstaat een eigen begrotingsbeleid voert. Om te voorkomen dat de ene lidstaat op te grote voet gaat leven ten koste van een andere zijn voor elk land afspraken gemaakt over het maximale tekort en de maximale schuld.
Het handhaven daarvan kost enorm veel diplomatiek overleg en maakt krachtdadig ingrijpen onmogelijk.
Het IMF is een van de grootste criticasters van het bezuinigingsbeleid in Europa omdat het economisch herstel in de kiem smoort. Eigenlijk zou van de eurozone een politieke unie, een Verenigde Staten van Europa, moeten worden gevormd, maar die kans is door het opkomend nationalisme en populisme in de EU op korte termijn verkeken. Dat de VS de tekorten zo kunnen laten oplopen danken zij ook aan het feit dat de dollar de reservevaluta van de wereld is. Bijna alle landen houden het grootste deel van hun reserves in dollars aan en kunnen die munt niet laten vallen.
Nadeel
De Amerikaanse schuld is opgelopen tot een excessieve 16 biljoen dollar (ruim 13 biljoen euro). Indien ooit een alternatief voor de dollar als reservevaluta wordt gevonden, bijvoorbeeld de yuan of euro, lopen de VS een groot risico dat hun munt instort. De VS bestaan weliswaar niet uit achttien landen die met elkaar compromissen moeten sluiten, maar wel uit twee partijen die elkaar het besturen onmogelijk maken.
Monetair beleid
De Amerikanen hebben budgettair stimuleren kunnen combineren met monetair stimuleren. De Amerikaanse centrale banken (Fed) zijn al in 2010 begonnen met het verruimen van de geldmarkt door geld bij te drukken: de zogenoemde kwantitatieve verruiming. Terwijl de Europese Centrale Bank komende maand serieus kwantitatieve verruiming of het opkopen van staatspapier gaat overwegen heeft de Fed daar al 3.000 miljard dollar (drie biljoen) aan besteed. De inflatie is daardoor opgelopen tot 1,70 %, terwijl die in de eurozone maar 0,30 % bedraagt en deflatie dreigt.
Een van de redenen voor het feit dat de Fed veel eerder de geldkraan kon opendraaien was dat de centrale banken in de VS naast prijsstabilisatie – een inflatie van 2,00 % – ook als taak hebben de werkloosheid onder de 6 procent te houden. De ECB kent alleen de doelstelling van prijsstabilisatie.
Nadeel
Hierdoor is de balans van de Amerikaanse centrale banken tot het viervoudige opgeblazen zonder enig uitzicht te hebben dat zij ooit de opgekochte schulden weer op de markt zullen kunnen brengen. Hierdoor is de Amerikaanse centrale bank de grootste schuldeiser van de overheid geworden.
Geliberaliseerde markten
De VS kennen een flexibele arbeidsmarkt, waaronder moet worden verstaan dat werknemers gemakkelijk zijn te ontslaan en er nauwelijks een sociaal vangnet is. Mensen willen of zijn gedwongen voor weinig geld urenlang te werken en hebben soms twee of drie baantjes.
Werknemers hebben weinig vakantie of andere secundaire arbeidsvoorwaarden. Ook is er nauwelijks bureaucratie. Iedere winkel kan op zondag open. Het goede ondernemersklimaat stimuleert de innovatie en ondernemerszin. Niet voor niets komen de succesvolle bedrijven uit de nieuwe economie (Apple, Google, Facebook, Amazon, Uber) bijna allemaal uit de VS. Dit heeft ertoe geleid dat de werkloosheid in de VS maar 5,80 % is tegen 11,50 % in de eurozone.
Nadeel
In de VS wonen ruim 600 duizend daklozen, zitten 2 miljoen mensen in gevangenissen en 45 miljoen Amerikanen krijgen voedselbonnen omdat ze te weinig inkomen hebben om gezond te kunnen eten. Daarnaast is de daling van het Amerikaanse werkloosheidscijfer geflatteerd omdat veel mensen het zoeken naar een baan hebben opgegeven.
Schalie-olie
Terwijl het boren naar schalie-olie en -gas in Europa omstreden is, wordt het in de VS op grote schaal gedaan. Het land is daardoor veel minder afhankelijk geworden van de import van fossiele brandstoffen die de eurozone moet inkopen in Rusland of het Midden- Oosten. Goedkopere energie heeft de industrie een enorme boost gegeven, net als de koopkracht van de gemiddelde Amerikaanse burger. Daarnaast zijn hierdoor de tekorten op de Amerikaanse handelsbalans verminderd.
Nadeel
Door de lage olieprijzen van de laatste weken dreigen veel schalieprojecten onrendabel te worden. Fracking, de gebruikte wintechniek om schaliegas ondergronds los te breken uit hard gesteente, brengt grote milieurisico’s met zich mee en vergroot de kans op aardbevingen.
Kapitaalmarkt
Een van de problemen van de eurozone is het zwakke banksysteem. Veel banken kampen met oninbare leningen waar onvoldoende op is afgeschreven. Liefst 70,00 % van de banken kan de kredietverlening niet meer dan met 5 procent verhogen. De eurozone is overbanked – er zijn te veel en te grote banken. Het bedrijfsleven is nog altijd voor 80,00 % afhankelijk van financiering via banken.
In de VS is meteen na het uitbreken van de kredietcrisis het bankwezen hardhandig gesaneerd. Veel banken zijn ten onder gegaan. Inmiddels verloopt 75
procent van de kredietverlening rechtstreeks via de kapitaalmarkt en maar een kwart via de banken. Bedrijven plaatsen daar bijvoorbeeld leningen bij pensioenfondsen of andere grote beleggers zonder tussenkomst van een bank.
Nadeel
De organisatie van de kapitaalmarkt heeft niet kunnen voorkomen dat crises, zoals de kredietcrisis, meestal beginnen in de VS. Overkreditering van de Amerikaanse huizenmarkt was in 2007 en 2008 de oorzaak van het doorprikken van de zeepbel.
