De Russische roebel is dit jaar al de helft van zijn waarde verloren ten opzichte van de dollar en de euro. De Russische centrale bank en de overheid zetten nu alle zeilen bij om de dramatische koersdaling af te stoppen. De beleidsrente werd verhoogd en er worden op grote schaal buitenlandse valuta verkocht om de eigen munt te ondersteunen. Die aanpak lijkt te werken, de duikvlucht van de roebel is gestuit… voorlopig althans. Maar waarom zakt de roebel in elkaar? En voor wie heeft dat gevolgen? En wat kan de Russische overheid nog in de strijd gooien?
Waarom stuikt de Roebel in elkaar?
Rusland en olie, het zijn haast synoniemen. De verkoop van olie, gas en grondstoffen is goed voor meer dan de helft van de Russische overheidsbegroting en dus enorm belangrijk voor de Russische economie en welvaart. De sancties van het Westen tegen Rusland hadden de roebel al onder druk gezet. Zo kunnen Russische banken zich niet langer financieren met Westers kapitaal. Nefast voor de bewegingsvrijheid van de Russische bancaire instellingen. Steeds meer internationale beleggers trekken zich ook uit Rusland terug. Zo stroomde dit jaar al meer dan 140 miljard dollar het land uit.
De prijs van een vat olie dat onder de 60 dollar noteert, duwt de roebel nu verder naar de afgrond. Die duikvlucht wordt momenteel wel een halt toegeroepen na de aankondiging dat de Russische overheid buitenlandse valuta van de hand wil doen, om roebels op te kopen. De situatie blijft echter precair.
Voor wie is de duikvlucht van de Roebel problematisch?
De zwakke roebel is vooral een Russisch binnenlands probleem, in de eerste plaats voor de Russische bedrijven. Veel Russische olie- en grondstoffenbedrijven hebben schulden uitstaan in dollars. Het geld dat ze verdienen is echter vaak genoteerd in roebel. Daarvan krijgen ze er nog steeds evenveel binnen, maar door de dramatische waardedaling wordt het afbetalen van die schulden steeds moeilijker. Ook bedrijven die leven van import hebben het lastig omdat de kosten voor het invoeren van buitenlandse producten steeds meer de pan uitswingen.
Ook buitenlandse bedrijven die hun producten proberen te slijten in Rusland ondervinden alsmaar meer hinder van de steeds zwakker noterende Russische munt. Automerk Seat trok zich vorige maand al volledig terug uit Rusland na tegenvallende verkopen door de munt die onder druk staat. De Chinese autofabrikant Geely loste woensdag een winstwaarschuwing, deels door de malaise in Rusland. Het Amerikaanse technologiebedrijf Apple had door de waardedaling van de roebel de prijzen voor zijn toestellen met 25,00 % verhoogd. Dat bracht geen zoden aan de dijk dus woensdag besloot Apple de onlineverkoop van iPhones en iPads op te schorten.
Voor de Russische bevolking is de waardedaling een drama. Producten uit het buitenland worden duurder en de inflatie gaat de hoogte in. De lonen van de Russische bevolking stijgen echter niet evenredig mee met de inflatie en ook de spaarcenten en de pensioenen krijgen een alsmaar mindere waardering. Basisvoeding noteert nu al 10,00 % duurder dan in het begin van 2014. Reizen naar het buitenland is stilaan onbetaalbaar. Een ander effect is de boom in de verkoop van vastgoed. ‘Vastgoed kan het land niet uit, de roebel wel’, afficheren hypotheekverstrekkers gretig.
Voor onze en de Europese economie heeft de zwakkere Russische roebel minder betekenis. Het kalf is al verdronken met de sancties van het Westen tegen Rusland na het neerhalen van vlucht MH17 van Malaysian Airlines boven Oekraïne. De ingestelde sancties hebben het herstel van de Europese economie gefnuikt. Zo zal de Duitse export naar Rusland dit jaar met 20,00 % krimpen, wat natuurlijk zijn weerslag heeft op de arbeidsmarkt.
Zijn er politieke gevolgen verbonden aan de zwakke roebel?
Hoewel Rusland lijkt weg te zinken in een economisch moeras, blijft de Russische president Vladimir Poetin vooralsnog stevig in het zadel. 80,00 % van de bevolking draagt Poetin nog steeds op handen. Poetin hoeft enkel naar het westen te wijzen om de economische malaise te verklaren.
Russen zijn ook wel wat gewoon: in 1991 brak al eens een roebelcrisis uit en in 1998 was het land zelfs ei zo na bankroet. De Russische bevolking stelt er zich in dat het wat minder gaat als dat betekent dat de interne cohesie gevoed moet worden. Dat kan veranderen als de gevolgen van de recessie in de Russische economie zich pas echt in het straatbeeld manifesteren.
Op het buitenlandse politieke vlak lijkt er echter wel wat te bewegen. Zo heeft de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken John Kerry aangegeven dat de Russen zich in het Oekraïense conflict steeds constructiever opstellen.
What to do?
Om de kapitaalsvlucht uit Rusland te stoppen en opnieuw buitenlandse beleggers naar Rusland te lokken, verhoogde de Russische centrale bank de beleidsrente van 10,50 % naar 17,00 %. Na een korte adempauze zakte de munt echter gewoon verder de dieperik in. De internationale markten hadden de indruk gekregen dat er overgeschakeld werd op paniekvoetbal om de implosie te vermijden. Dat is deels ook het geval natuurlijk.
Vandaag besloot de centrale bank dan om buitenlandse valuta van de hand te doen om roebels te kunnen opkopen. Zodoende wordt de eigen munt ondersteund. Die aanpak lijkt voorlopig te werken. De vrije val is gecounterd, de russische munt is zelfs bezig aan een remonte (15,00 %). Het is nog even koffiedik kijken of dit blijft duren.
Wat kan de Russische overheid nu verder nog doen om een verdere duikvlucht van de roebel te voorkomen? Eén van de opties bestaat er in de beleidsrente nog verder op te trekken. Begin 2014 stond die rente nog op 5,50 %. Ondertussen werd die rente gradueel verder verhoogd tot 17,00 %. Dat heeft een verdere waardedaling van de roebel echter niet tegengehouden. De vraag is dan ook of een nieuwe verhoging dan wel de oplossing zal bieden.
Een meer radicale ingreep is een verbod op het omwisselen van roebels in andere valuta. Als Russische burgers hun roebels massaal beginnen inwisselen voor vreemde ‘stabielere’ valuta, dan wordt een gelijkaardig effect als een ‘bankrun’ gecreëerd. Dan zitten de Russen pas echt met een probleem. Voorlopig blijft sociale onrust of panieksfeer echter uit in de Russische straten. De Russische centrale bank zit bovendien nog op een spaarpot van 400 miljard dollar. Er is dus nog wat speelruimte alvorens naar écht drastische maatregelen moet gegrepen worden.
Welke soort relatie moet de EU onder-houden met Vladimir Poetin? Dat wordt een van de grote uitdagingen voor EU-buitenlandchef Federica Mogherini. ‘Europa mag vooral niet naïef zijn over de invloed van Poetin.’
