Jaarlijks strijken tienduizenden landgenoten tussen 18 en 65 een of andere sociale uitkering op waar ze geen recht op hebben. Via het OCMW, de RVA, het Riziv of ander kanalen. Dat soort individuele uitkeringsfraude kost de sociale zekerheid elke jaar opnieuw vele tientallen miljoenen euro’s – bij de RVA alleen tikte het vorig jaar aan tot 12 miljoen euro – , maar de aanpak ervan lijkt vooralsnog geen politieke topprioriteit.

1.500 euro per maand voor 2 dagen werk per week

Peter heeft al betere tijden gekend. Toen de zaken nog echt floreerden, stak hij maandelijks vlotjes 1.500 euro op zak. Bovenop zijn werkloosheidsuitkering van 900 euro als alleenstaande met gezinslast welteverstaan. “Voor die 1.500 euro moest ik ook niet meer dan twee dagen per week werken. Ik haalde de vuile was op voor een wasserij en leverde enkele dagen later het propere wasgoed ook netjes terug af aan huis. Maar goed, intussen zijn we ruim zeventien jaar en drie wasserijen verder, en lopen de zaken toch iets minder goed. Vandaag verdien ik zowat 1.000 euro per maand extra, naast mijn RVA-uitkering. Daar kan ik behoorlijk van leven, maar met de huishuur en het onderhoudsgeld voor drie kinderen heb ik het toch ook niet overdreven breed.”

Zestig is hij intussen en de kans is reëel dat hij binnenkort zijn twintigjarig jubileum als frauderende werkloze kan vieren. “Nee, veel schrik om tegen de lamp te lopen heb ik nooit gehad. Ik ben altijd onderweg, en bij een zeldzame politiecontrole heb ik nooit vragen gekregen over de linnenmand in mijn koffer. En ook voor de wasserij zelf is het risico quasi nihil: ik ben daar nooit. Als er controle komt, kan ik dus ook moeilijk betrapt worden.” Ooit had Peter een eigen bedrijf, maar toen de zaken begonnen te slabakken, kon hij al snel aan de slag als werknemer.

“Na een grote herstructurering ben ik daar aan de deur gezet, maar gelukkig had ik toen al lang genoeg gewerkt om aanspraak te kunnen maken op een werkloosheidsuitkering. Nu, met 900 euro stempelgeld spring je niet ver als je drie kinderen moet onderhouden, en dus ben ik al snel op zoek gegaan naar een bijverdienste. In al die jaren heb ik me welgeteld één keer moeten aanbieden bij de VDAB, om een sollicitatiecursus te volgen. Nooit heb ik één concrete werkaanbieding ontvangen. De voorbije jaren is het activeringsbeleid wel strenger geworden, maar vermoedelijk was ik telkens net iets te oud om in het vizier te komen. En geloof me, ik ben geen alleenstaand geval. Ik ken leeftijdsgenoten die na hun schooltijd haast meteen gaan stempelen zijn en die daarnaast hun hele carrière lang in het zwart gewerkt hebben voor een koppelbaas.”

Veelkoppig monster

Stellen dat het Belgische sociale zekerheidssysteem anno 2011 een van de gulste ter wereld is, is een open deur intrappen. Om het iets concreter te maken: vorig jaar spendeerde de federale staatskas een slordige 13 miljard euro aan de meest uiteenlopende uitkeringen en vervangingsinkomens voor mensen tussen 18 en 65 die werkloos of arbeidsongeschikt waren. Dit in de vorm van leeflonen, werkloosheidsuitkeringen en uitkeringen voor arbeidsongeschiktheid.

Sociale uitkeringsfraude is dan ook een veelkoppig monster. Gaande van zwartwerk en andere fraude met werkloosheidsuitkeringen over mensen die onterecht een uitkering ontvangen omwille van arbeidsongeschiktheid of twee sociale uitkeringen cumuleren tot fraude met het OCMW- leefloon, ja zelfs pensioenfraude. Of wat dacht u van Belgen die in het buitenland verbleven, daar al enkele jaren geleden overleden zijn, maar waarvan de erfgenamen intussen vrolijk het maandelijks pensioen blijven opstrijken? Lijkt onwaarschijnlijk, maar in 2010 werd voor ruim 1 miljoen euro aan onterecht uitgekeerde pensioenen in het buitenland opgespoord.

Hoeveel vadertje staat jaarlijks globaal inschiet bij de echte uitkeringsfraude valt bijzonder lastig te becijferen. Toch kan uit gecumuleerde cijfers van de RVA, het RIZIV, de POD Maatschappelijke Integratie (waaronder de OCMW’s vallen) en de SIOD (Sociale inlichtingen- en opsporingsdienst voor de strijd tegen sociale fraude en illegale arbeid) worden afgeleid dat dit bedrag jaarlijks in de tientallen en misschien zelfs honderden miljoenen loopt. Bovendien worden de fraudeurs almaar vindingrijker en hebben ook criminele netwerken in het oplichten van de Belgische sociale zekerheid een lucratieve nieuwe bron van inkomsten ontdekt.

Enkele cijfers

De RVA betaalde in 2010 voor ruim 7,3 miljard euro aan werkloosheids-uitkeringen uit. In 2010 spoorde de RVA 16.500 gevallen van uitkeringsfraude op basis van niet aangegeven cumuls op, goed voor 12 miljoen euro aan onrechtmatig ontvangen uitkeringen.

In 2010 werd in ons land voor 459 miljoen euro aan leeflonen uitbetaald. Daarnaast ging er nog eens 199 miljoen euro naar equivalente leeflonen (voor asielzoekers die financiële steun krijgen of vreemdelingen die legaal in het land verblijven maar nog niet ingeschreven werden)

Het Riziv zal in 2011 voor ruim 3,5 miljard euro aan invaliditeitsuitkeringen (= meer dan 1 jaar arbeidsongeschikt) uitkeren. Daar komt nog eens voor 1,4 miljard euro aan uitkeringen voor primaire arbeidsongeschiktheid (= minder dan 1 jaar) bovenop.

Bron: Vacature.com