Audi Brussels lijkt nu bijna zeker te sluiten. Daarbij zouden drieduizend jobs verloren gaan, en nog enkele duizenden bij de toeleveranciers. Het is de eerste keer dat Volkswagen een fabriek sluit.
Aan de poorten van Audi Brussels stonden woensdagochtend zo’n 50 vakbondsmensen voor een gesloten fabrieksterrein. Dinsdag hadden ze te horen gekregen dat 1.400 mensen hun baan verliezen en dat de wet-Renault wordt opgestart.
1 Sluit Audi Vorst nu definitief de deuren?
Die kans lijkt heel groot, maar helemaal zeker is het nog niet. De directie van VW Group lijkt al enkele maanden het slechte nieuws in schijfjes op te dienen. Het zou in elk geval een primeur zijn voor de Duitse mastodont: voor het eerst in zijn 78-jarige bestaan zou VW een fabriek sluiten.
De eerste schijf slecht nieuws kwam toen het bedrijf aangekondigde dat Vorst de productie van de eerder beloofde e-tron Q4 niet kreeg. Daarna kwam de mededeling dat Vorst zijn enige model, de e-tron Q8, verliest en dat alle tijdelijke medewerkers moeten vertrekken.
De directie zegt dat ze blijft zoeken naar alternatieven, maar dat lijkt niets op te leveren. De VW Group, waartoe Audi behoort, kampt met overcapaciteit en een lager dan verwachte vraag naar de elektrische modellen. “Zeker tien van de honderd VW-fabrieken zijn op zoek naar nieuwe modellen om de tewerkstelling te behouden, waaronder enkele Duitse fabrieken”, zegt Franky De Schrijver, vakbondssecretaris van ABVV Interne concurrentie.
De klap kwam dinsdagavond, toen Audi Brussels onverwacht een buitengewone ondernemingsraad bijeenriep. Daar meldde het bedrijf dat het een van de twee ploegen in Vorst schrapt door de fors teruggelopen vraag naar de Q8 – een halvering tot 25.000 stuks, dit jaar. Daardoor moeten tegen eind oktober 1.410 mensen het bedrijf verlaten. De Q8 verdwijnt al in 2025, terwijl eerder 2027 was vooropgesteld. De directie startte ook de wet-Renault op voor collectief ontslag en zei expliciet dat een volledige sluiting tot de mogelijkheden behoort. Niemand lijkt te verwachten dat de zoektocht naar andere activiteiten veel tewerkstelling zal opleveren. De fabriek verkopen aan een andere autoconstructeur wordt ook moeilijk, aangezien er overcapaciteit heerst in West-Europa.
2 Vanwaar die plotse beslissing? Had Audi niet gezegd dat het pas in het najaar zou communiceren over het lot van de Brusselse fabriek?
Dat was zo beloofd aan de vakbonden en de federale regering, die lobbyde voor het behoud van de fabriek. In het najaar worden traditioneel de nieuwe modellen toegewezen per fabriek. Dan pas zou duidelijk worden of er nog een alternatief was voor Vorst.
Dat er nu vervroegd gecommuniceerd wordt, heeft verschillende redenen. De belangrijkste is wellicht de heel snelle daling van de verkoop van de elektrische Q8 e-tron, die meer dan 70.000 euro kost. Die ondervindt niet alleen hinder van de algemene dalende verkoop van (dure) elektrische wagens, er is ook concurrentie van de pas gelanceerde Q6 e-tron, die technisch beter is en ook iets goedkoper. Voor 2025 moet Vorst maar 6.000 Q8’s produceren, wat bijzonder weinig is.
Wat ook meespeelt, is dat het aandeel VW op de beurs onder druk staat, omdat de autobouwer onvoldoende antwoord kan bieden op de concurrentie van de Chinese automerken en van Tesla. Het bedrijf kampt met te hoge kosten en een overproductie. Beursanalisten juichen de sluiting van de fabriek dan ook toe, omdat zo kosten bespaard worden, al zakt het aandeel wel licht.
Ronny Liedts, vakbondsafgevaardigde voor het ACV, ziet nog een andere verklaring voor de vreemde timing. “De fabriek werd maandag voor twee weken gesloten wegens tijdelijke werkloosheid. Daarna begint het jaarlijkse verlof. Deze week werden nog heel wat afgewerkte wagens opgehaald. Als vakbond kunnen we nu geen actie voeren, want er is niemand.”
Bij de vorige herstructurering in 2006 ging het er hevig aan toe, met wagens die in brand gestoken werden en fors bemande stakingspiketten. Woensdagochtend was de sfeer gelaten, slechts een vijftig vakbondsmensen kwam opdagen.
3 Wat met de arbeiders? Zullen zij even vlot werk vinden als de getroffen werknemers bij Van Hool?
Van Hool ging failliet, waardoor er geen geld was voor royale ontslagvergoedingen. VW heeft 1,7 miljard euro gereserveerd voor de herstructurering. Een groot deel van dat geld zal gaan naar de ontslagvergoeding voor de vele arbeiders met een lange staat van dienst. Toch is het niet zeker of ze even vlot een nieuwe job zullen vinden als de mensen van Van Hool. Bij de busbouwer werd er vooral maatwerk geleverd, door veel gespecialiseerde lassers en technici en daar is veel vraag naar. Audi is een assemblagebedrijf met relatief eenvoudig bandwerk.
Nog een nadeel: 30 % van de werknemers bij Audi komt uit Vlaanderen, waar de vraag naar personeel groot is. Maar 70 % komt uit Wallonië en Brussel, met een moeilijkere arbeidsmarkt. Vooral voor de Brusselse arbeiders – vaak van allochtone afkomst – wordt bij de vakbond gevreesd dat ze niet snel een nieuwe job zullen vinden. Bovendien zijn 500 mensen ouder dan 55 jaar.
Ook bij de toeleveranciers worden heel wat werknemers getroffen. ABVV-afgevaardigde De Schrijver raamt hun aantal op in totaal 3.000.
4 Zijn er grote strategische fouten gemaakt bij Audi of door de beleidsmakers?
Op het eerste gezicht niet, maar de Belgische directie heeft misschien te weinig gedaan om een goedkoper elektrisch model binnen te halen. Het leek in 2016 een toekomstgerichte keuze om als eerste VW-fabriek alleen op elektrische auto’s in te zetten. De eerste jaren was de vraag naar de Q8 e-tron ook hoog. Het was moeilijk te voorspellen dat de vraag naar elektrische auto’s zou stokken, omdat het grote publiek ze nog te duur vindt. Een fabriek als Volvo Cars Gent, die benzine-, hybride en elektrische wagens naast elkaar kan maken, is nu duidelijk in het voordeel.
De grote zwakte van de fabriek in Vorst is wellicht dat ze niet Duits is en dat de loonkosten er vrij hoog liggen. Ook de Duitse fabrieken binnen het VW-concern kampen met overcapaciteit. De deelstaat Nedersaksen bezit 11,80 % van de aandelen. De Duitse vakbonden zitten ook in de raad van bestuur. Als een Duitse en een Belgische fabriek in de weegschaal liggen, krijg je snel een Duitse chauvinistische keuze bij de directie.
Ook de oude banden zijn vervaagd. De fabriek in Vorst behoorde oorspronkelijk tot de D’Ieteren groep, die voor Volkswagen Kevers maakte. Roland D’Ieteren was een oud-klasgenoot en vriend van Ferdinand Piëch, de kleinzoon van Kever-ontwerper Ferdinand Porsche en toen topman bij VW. D’Ieteren zou in 2006 persoonlijk bemiddeld hebben bij zijn vriend om de fabriek open te houden. Beiden zijn intussen overleden.
