De Europese Centrale Bank (ECB) verlaagt donderdag voor het eerst in bijna vijf jaar de rente. Is de inflatie overwonnen, hoeveel zal de rente dalen en wat zijn de gevolgen voor spaarders en ontleners?
Na tien renteverhogingen in iets meer dan een jaar en een rentepauze van negen maanden staat het monetair beleid in de eurozone voor een belangrijke koerswijziging. De ECB zal donderdag voor het eerst sinds september 2019 haar belangrijkste rentetarief verlagen. Ze gelooft dat de daling van de inflatie en de gunstige inflatievooruitzichten ruimte creëren voor een versoepeling van het monetair beleid. Later dit jaar en volgend jaar volgen er bijna zeker nog een of meerdere renteverlagingen.
Heeft de ECB alert gereageerd op de hoge inflatie?
De ECB heeft tussen juli 2022 en september 2023 in tien stappen de depositorente opgetrokken van -0,50 %naar een recordhoogte van 4 % om de forse stijging van de inflatie te bestrijden. Die ging vooral omhoog door de forse prijsstijging van energie en andere grondstoffen naar een piek van 10,60 % in oktober 2022.
De ECB startte later dan de meeste andere centrale banken met renteverhogingen. Veel economen vinden dat ze te laat heeft gereageerd op de stijging van de inflatie. Onder anderen ECB-voorzitster Christine Lagarde en de Belgische bestuurder Pierre Wunsch hebben dat intussen toegegeven. De centraal bankiers geloofden dat de inflatie snel weer zou dalen naar de doelstelling van 2 %, maar de hoge inflatie bleek hardnekkiger dan verwacht.
Hoe reageerde de economie op de renteverhogingen?
De forse stijging van de rente en de energiecrisis hebben de groei van de Europese economie sterk doen vertragen. De koopkracht van veel gezinnen daalde, de industrie worstelt met hoge energieprijzen en rentegevoelige sectoren – zoals de bouw – koelden af. De eurozone werd in de tweede helft van 2023 geconfronteerd met een milde recessie. Over heel 2023 steeg de economische activiteit toch met een bescheiden 0,40 %. In 2024 zal de groei iets hoger zijn.
De zwakke conjunctuur heeft niet geleid tot meer werkloosheid, integendeel. De werkloosheidsgraad in de eurozone zakte in april naar een historisch dieptepunt van 6,40 %, omdat de vergrijzing het aanbod van arbeidskrachten beperkt en de productiviteit is gedaald.
De terugval van de energieprijzen en het strakkere monetair beleid deden de inflatie dalen van 10,6 0 %in oktober 2022 naar 2,6 0 %in mei 2024. De diensteninflatie blijft met 4,10 % relatief hoog. Dat is vooral te wijten aan de sterke stijging van de loonkosten, die bedrijven doorrekenen in hun verkoopprijzen.
Is de inflatie overwonnen?
De inflatiedoelstelling van 2 % op middellange termijn is in zicht. ‘Ik heb er echt vertrouwen in dat de inflatie onder controle is’, zei ECB-voorzitster Lagarde twee weken geleden. ‘De voorspelling voor volgend jaar en het jaar daarna brengt ons heel dicht bij de doelstelling, om niet te zeggen naar de doelstelling.’
De ECB voorspelde in maart dat de inflatie zal dalen van gemiddeld 2,30 % in 2024 naar 2 % in 2025 en 1,90 % in 2026. Zij publiceert donderdag nieuwe vooruitzichten, maar de prognoses voor volgend jaar en het jaar daarna zullen wellicht niet of nauwelijks veranderen. Economen bij de banken zien de inflatie dalen van 2,40 % in 2024 naar 2,10 % in 2025 en 2 % in 2026, blijkt uit een peiling van het persbureau Bloomberg.
Die gunstige inflatieprognoses veronderstellen dat de stijging van de loonkosten vertraagt. Dat is mogelijk, maar niet zeker. De loonkostenstijging was in het eerste kwartaal groter dan verwacht. De erg krappe arbeidsmarkt geeft werknemers relatief veel macht om hogere lonen af te dwingen. Een snellere stijging van de loonkosten en/of remonte van de prijzen van energie of andere grondstoffen kunnen de inflatie weer doen toenemen.
Welke renteverlagingen mogen we donderdag en daarna verwachten?
De ECB heeft gesignaleerd dat ze donderdag naar alle waarschijnlijkheid de depositorente met 25 basispunten zal verlagen naar 3,75 %. Het valt op dat de ECB vroeger dan de Amerikaanse centrale bank (Fed) in de rente knipt. Doorgaans is de Fed de eerste die de rente aanpast en volgt de ECB.
Over de ruimte voor renteverlagingen later dit jaar zal de ECB wellicht heel voorzichtig zijn, zeker omdat de inflatie in mei meer is opgeveerd dan verwacht. Toch ziet het ernaar uit dat de rente in het tweede halfjaar nog een beetje zal dalen. ‘Het beleid moet tot eind dit jaar restrictief blijven, maar binnen de zone van restrictief beleid kunnen we nog een beetje omlaag gaan’, zei ECB- hoofdeconoom Philip Lane vorige week in een interview met de Britse zakenkrant Financial Times.
De geldmarkt rekent op één of twee renteverlagingen in het tweede halfjaar. De meeste banken verwachten tussen begin juli en eind december twee renteverlagingen. Daardoor zou de beleidsrente tegen eind dit jaar dalen naar 3,25 %. Carsten Brzeski, de ECB-watcher van ING, is voorzichtiger. Hij sluit niet uit dat de ECB na de knip van donderdag tot eind dit jaar op de pauzeknop duwt.
Lane verwacht dat de ECB volgend jaar discussieert over een ‘normalisering’ van het monetair beleid. Hij merkt op dat centrale banken en veel economen de ‘neutrale’ beleidsrente op 2 % of iets meer ramen. KBC-econoom Tom Simonts ziet de ECB-rente tegen eind 2025 dalen naar 2,50 %.
Wat zijn de gevolgen voor spaarders en ontleners?
De renteverlagingen van de ECB zullen de kortetermijnrente doen dalen en daardoor wellicht ook de rente op spaarboekjes en kortlopende termijnrekeningen en kasbons. Wanneer en hoeveel de banken in de spaarrente zullen knippen is moeilijk te voorspellen. Economen verwachten ook een daling van de langetermijnrente. Daardoor kan de rente op langlopende termijnrekeningen en kasbons dalen.
Maar tot begin september zullen banken wellicht voorzichtig zijn met renteverlagingen. Dan vervalt de fiscaal vriendelijke staatsbon en komt 22 miljard euro vrij. Banken zullen proberen met aantrekkelijke spaarproducten het grootste deel van dat enorme bedrag te recupereren.
De verwachte daling van de korte- en langetermijnrente zal normaal ook de rente op hypothecaire kredieten doen dalen.
