Terwijl de regering er alles aan doet om de financiële schade voor de middenklasse te beperken, dreigen de meest kwetsbaren in de samenleving nog dieper weg te zakken. Dit zijn de grootste sociale valkuilen.
Uitkering voor wie tijdelijk zonder werk zit, maar niet voor interimmers of flexi-jobbers
Schrijnende taferelen bij het OCMW in Antwerpen. Terwijl er normaal ongeveer 80 mensen per dag aankloppen voor hulp, ligt dat nu rond de 160. Die verdubbeling vertaalt zich ook in een forse stijging van het aantal nieuwe leeflonen die door het OCMW worden toegekend. In februari waren er dat 309, in maart plotseling 615. Ook elders in Vlaanderen rapporteren OCMW’s een grotere instroom vanwege de coronacrisis.
Opvallend is dat veel nieuwkomers nooit eerder aanklopten bij het OCMW. “Dat heeft te maken met hun precair statuut op de arbeidsmarkt”, zegt Tom Meeuws (sp.a), Antwerps schepen van Sociale Zaken. “Studenten die zwartwerken in de horeca, werknemers met dagcontracten of heel weinig uren in de maand: zij houden normaal net het hoofd boven water, maar gaan nu als eersten kopje-onder omdat de economie begint stil te vallen. De economische ravage van de coronacrisis treft de meest kwetsbaren het hardst.”
Het contrast is groot met werknemers in een stabiel arbeidsregime. Als zij door de coronacrisis tijdelijk werkloos worden, krijgen ze van de federale regering een uitkering die overeenkomt met 70,00 % van hun loon, met een begrenzing op ongeveer 1.500 euro netto. De Vlaamse regering doet daar ruim 200 euro bovenop om te zorgen dat ze hun elektriciteits- en waterfactuur kunnen betalen. Flexi-jobbers, interimmers zonder contract, zwartwerkers en grensarbeiders vallen uit de boot.
De allerzwaksten die reeds afhankelijk waren van een leefloon, dreigen nog het zwaarst van allemaal getroffen te worden. Zij moeten om de drie maanden aantonen dat ze hun best doen om op te klimmen op de sociale ladder. Door bewijzen van sollicitaties of taallessen voor te leggen, bijvoorbeeld. “Door de coronacrisis valt er niet meer te solliciteren, en vallen de taallessen weg”, zegt Meeuws. “Zo kunnen ze hun werkbereidheid niet meer aantonen, en wordt het onmogelijk om de sociale ladder op te klimmen.”
Uitstel voor hypotheeklening, maar niet voor huur
Goed nieuws voor wie een eigen woning heeft: sinds 1 april is het mogelijk om de aflossing van uw hypothecaire lening zes maanden uit te stellen als u daartoe door de economische impact van het coronavirus niet langer in staat bent. Met dank aan een deal tussen de Nationale Bank, bankenfederatie Febelfin en minister van Financiën Alexander De Croo (Open Vld).
Wie huurt, heeft minder geluk. Op de private markt hangt u volledig af van uw verhuurder. Die heeft in tegenstelling tot de banken geen verbintenis met de overheid. “Ook als de huurder geen of minder loon heeft gekregen door de coronamaatregelen, is de verhuurder niet verplicht om de opschorting van betaling te aanvaarden”, klinkt het bij Matthias Diependaele (N-VA), Vlaams minister van Wonen. Hij roept verhuurders wel op om ‘soepelheid en solidariteit’ te tonen.
Huurders die in de problemen komen, kunnen nu ook sneller aankloppen bij een fonds dat gedeeltelijk tussenkomt bij betalingsachterstand. “En sociale huurders kunnen hun huurprijs nu al na één maand in plaats van drie maanden naar beneden laten bijstellen, op voorwaarde dat zij hun inkomen met meer dan 20,00 % zien dalen”, aldus Diependaele.
Toch neemt dat niet weg dat het Netwerk Tegen Armoede veel huurders in nood aantreft. “Velen balanceerden al op de rand, en komen door de coronacrisis pas echt in de problemen”, zegt coördinator David de Vaal. “Het feit dat zij nu even niet uit hun huis kunnen worden gezet, neemt de kern van het probleem niet weg.”
Behalve het nadeel voor huurders ziet Test-Aankoop nog een andere sociale lacune in de deal over de hypothecaire kredieten. Sociaal kwetsbaren gaan namelijk vaak consumentenkredieten aan. Ze betalen bijvoorbeeld 250 euro per maand af voor de aankoop van hun auto of wasmachine. “In tegenstelling tot de kopers van een woning krijgen zij geen uitstel van betaling”, zegt Simon November.
Digitale lessen op internet, maar niet voor kinderen zonder computer
Sinds 16 maart geven leerkrachten in Vlaanderen les van op afstand. Daarbij beperken ze zich tot het herhalen van oude leerstof. Een bewuste keuze om geen kloof te laten ontstaan tussen leerlingen. “We weten immers dat een grote groep leerlingen thuis geen computer of internet heeft”, zegt de woordvoerder van minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA).
Maar eindeloos herhalen, is onhoudbaar. Daarom zal er na de paasvakantie sowieso nieuwe leerstof worden aangereikt, of de scholen nu open zijn of niet. In totaal dreigen daardoor 12.500 leerlingen uit het secundair onderwijs die thuis geen computer hebben, uit de boot te vallen. “Samen met de Koning Boudewijnstichting en de vzw Digital For Youth proberen we tegen het einde van de paasvakantie minstens 10.000 laptops in te zamelen en uit te delen”, klinkt het bij Weyts. Het is een race tegen de klok. Op dit moment werden 8.500 laptops verzameld, maar nog geen enkele uitgedeeld. De bedoeling is dat zij via de scholen bij de juiste leerlingen terechtkomen.
Het tweede probleem is internet. Armoede-expert Wim Van Lancker (KU Leuven) berekende dat 4,00 % van de Belgische jongeren thuis geen verbinding heeft. De partij Groen wil van internet een basisrecht maken. “Als we het evident vinden dat mensen niet zonder water en energie mogen vallen, dan zou dat ook voor internet moeten gelden”, zegt partijvoorzitter Meyrem Almaci. De telecomaanbieders in ons land bieden intussen gratis wifi aan voor leerlingen die het thuis niet breed hebben.
De achterstand van sociaal kwetsbare jongeren is niet alleen een kwestie van middelen. Ook het gebrek aan tijd en betrokkenheid van ouders speelt mee. Schooldirecteurs getuigden gisteren nog in deze krant hoe ze van sommige leerlingen al drie weken niets meer hebben gehoord, ondanks het feit dat ze papieren bundels met oefeningen uitdelen.
Hogere prijzen voor basisproducten in de supermarkt
De coronacrisis speelt met de prijs van uw winkelkar. Enkele producten die schaarser worden, zoals citroenen, zijn nu al fors duurder. Verwacht wordt dat daar de komende weken nog andere groenten en fruit, zoals asperges of druiven, zullen bijkomen. En hoewel het ergste hamsteren voorbij is, blijkt het schap met de huismerken vaak leeg. Enkel de duurdere alternatieven blijven over. Jammer voor wie krap bij kas zit.
Volgens het prijzenobservatorium zal de impact pas duidelijk worden in april, maar in maart was vers fruit toch al 4,60 % duurder dan in maart 2019. Groenten waren 2,30 % duurder dan een jaar geleden. Sectorfederatie Comeos benadrukt dat de impact op de volledige winkelkar weliswaar beperkt blijft. Een deel van het probleem werd veroorzaakt door het tijdelijke verbod op promoties, waarmee de regering hamsteraars probeerde te ontmoedigen. Die promoties zijn intussen weer toegestaan.
Om de kosten voor voeding en andere basisvoorzieningen onder controle te houden, pleit het Netwerk tegen Armoede voor maatregelen die specifiek op de armen worden gericht. “Nu focust de strijd op de middenklasse, terwijl de groep daaronder het bijzonder moeilijk krijgt.”
