Is er stilaan een technologische Koude Oorlog aan de gang tussen de VS en China? Nu Google & co. Huawei in de ban hebben gedaan, lijkt de tweespalt in de technologiewereld groter dan ooit. ‘Plots spelen de VS een serieuzer, gevaarlijker spel.’
En toen ging de muur aan beide kanten op slot. Google zal niet langer zijn besturingssysteem Android leveren voor smartphones van het Chinese Huawei. De Amerikaanse overheid plaatste het bedrijf op een zwarte lijst van bedrijven waarmee Amerikaanse bedrijven geen zaken mogen doen. Ook chipbakker Qualcomm doet Huawei in de ban. Voor de Chinezen was het hard ontwaken. Jarenlang was het China dat westerse bedrijven de toegang tot de gigantische Chinese markt ontzegde. Titanen als Google en Facebook botsten er steevast op een ondoordringbare, technologische Chinese Muur. En nu krijgen de Chinezen van hetzelfde laken een pak: de VS zetten Huawei, hét techsucces uit het Oosten, met één pennentrek op droog zaad.
Great firewall
Gaan we zo stilaan in de richting van twee technologische werelden? De bijna 1,4 miljard Chinezen leven nu al in een andere technologische realiteit dan de rest van de aardbol. Iets googelen? Kunnen ze niet. Een Youtube-filmpje bekijken ook niet. Laat staan dat ze op Wikipedia het relaas van de Tiananmenprotesten kunnen nalezen. De Chinese ‘Great Firewall’ sluit de Chinezen al jaren lang af van het internet zoals wij dat in het Westen kennen.
En nu doen Amerikaanse techbedrijven zoals Google er nog een schep bovenop. Volgens Hervé Lemahieu, een Belg bij de Australische denktank Lowy Institute, valt het belang van die escalatie niet te onderschatten. Was de handelsoorlog van Trump nog een middel om een lucratief handelsverdrag af te dwingen, dan lijken volgens hem de twee economieën almaar meer ‘van elkaar losgekoppeld’.
‘Ze isoleren China, omdat ze vrezen dat het op een dag in staat zal zijn om de VS als wereldwijde technologische supermacht te vervangen’, zegt hij aan de telefoon vanuit Australië. ‘Dit is slechts het begin. Niet alleen isoleren ze Huawei in de VS, ze ondermijnen het bedrijf ook in andere landen doordat die smartphones geen apps als Google Maps meer zullen hebben. Plots spelen de VS een serieuzer, gevaarlijker spel.’
De reactie van Huawei liet niet lang op zich wachten. ‘We zijn hierop voorbereid’, zei Ren Zhengfei, de oprichter van het bedrijf. Dan maakt zijn bedrijf die chips toch gewoon zelf? De Amerikanen ‘onderschatten onze kracht’, stelde hij combattief. China wil al lang minder afhankelijk worden van het buitenland. ‘Zizhu chuangxin’, is de term die dan steevast opduikt. Vrij vertaald: ‘inheemse innovatie’. Technologische vooruitgang van eigen bodem dus.
Zelfvoorzienend
‘China voelt zich allang bedreigd door andere grootmachten, en met name de VS’, zegt Ingrid d’Hooghe, onderzoekster aan het Nederlandse Instituut Clingendael. ‘Daarom willen ze op zo veel mogelijk terreinen zelfvoorzienend zijn, zodat sancties hen niet kunnen raken. Dat staat ook in allerhande beleidsplannen. Dat is het streven, maar ze zijn er nog lang niet.’
Volgens d’Hooghe is er vandaag nog geen sprake van een technologisch IJzeren Gordijn tussen China en de rest van de wereld, al is het maar omdat China daarvoor nog niet ver genoeg staat. ‘Maar dat kan zich in de toekomst wel ontwikkelen’, zegt ze. ‘Als wij China de toegang ontzeggen en het land uitsluiten van samenwerking, gaan ze voort op de ingeslagen weg van zelfvoorzienendheid, met het ontwikkelen van een eigen technologie.’
Zal dat ertoe leiden dat de Chinese techwereld nog verder afgescheiden raakt van de rest van de wereld? Dat de Chinezen niet alleen een eigen versie van het internet krijgen, maar ook eigen smartphones? ‘Doordat Huawei nu zelf chips gaat maken, zul je een dubbele leveranciersomgeving krijgen’, zegt Pascal Coppens, Chinakenner bij het innovatiebureau Nexxworks.
Twee ecosystemen
Maar smartphones zijn natuurlijk meer dan alleen een aanraakscherm met een batterij en een chip ertegen geplakt. Even noodzakelijk is de software, het besturingssysteem, dat erop draait. Android dus, dat Google niet meer aan de Chinezen wil leveren. ‘Het probleem is dat Android een heel ecosysteem omvat dat Huawei niet heeft’, zegt Coppens. ‘iOS van Apple heeft dat, en Android heeft dat.’ Daarmee verwijst hij naar de vele duizenden apps die het Android-platform telt. Een groot deel van de ontwikkelaars van dergelijke apps zit wel in China, merkt hij op. ‘Ze zouden dus een eigen ecosysteem kunnen bouwen, maar dat zal tijd vergen.’ Kortom, een alternatief voor Android heeft Huawei eigenlijk niet. Bovendien werd alleen Huawei op de Amerikaanse zwarte lijst gezet. Andere grote smartphonefabrikanten uit China, zoals Xiaomi, Oppo of Vivo, worden wél nog steeds bevoorraad door Qualcomm en Google, en het ziet er niet naar uit dat daar onmiddellijk verandering in zal komen. ‘Zij zullen profiteren van de moeilijkheden bij Huawei, en globaal inzetten.’
Dat Huawei in de ban wordt gedaan en die andere Chinese spelers niet, wordt gelinkt aan de Amerikaanse pogingen om te verhinderen dat Huawei’s 5G-technologie wereldwijd voet aan de grond krijgt. Officieel omdat ze bang zijn voor Chinese spionage. Maar ironisch genoeg stipt net dat conflict aan dat de Chinese techwereld helemaal niet zo afgeschermd is als je zou vermoeden: 5G is namelijk een wereldwijde standaard. Het is geen Chinees maaksel waar de rest van de wereld geen toegang toe heeft, of omgekeerd. Dat de technologiewereld nu intens ruziet over een wereldwijde standaard, spreekt het bestaan van een hermetisch Silicium Gordijn in feite tegen.
Toch baart de toenemende polarisering experts zorgen, omdat het ertoe kan leiden dat de grootmachten uiteindelijk toch almaar verder uit elkaar drijven. En de slachtoffers van dat titanengevecht? Dat is al de rest.
‘De collateral damage van de technologische Koude Oorlog is elke andere partij’, zegt Lemahieu. ‘Zowel de VS als China zal anderen dwingen kant te kiezen.’ Landen die economisch sterk gebonden zijn aan China, zoals heel wat Aziatische en Afrikaanse naties, zullen zich dan ‘op de lijn van China zetten’, meent hij.
De enige veilige haven zou Europa kunnen zijn. ‘De EU zou het derde digitale koninkrijk kunnen worden’, aldus Lemahieu. ‘Het heeft geen Silicon Valley, maar het positioneert zich wel steeds onafhankelijker van zowel de VS als China. Het heeft een sterk gereguleerde markt van 500 miljoen inwoners. Geen enkel ander blok in de wereld heeft die schaal om zich tegen een agressie van de VS of China te weren.’ Als, zo merkt hij fijntjes op, Europa zijn cohesie behoudt en voldoende strategisch denkt. ‘Als het samenwerkt en als er politieke wil is. Dat zijn twee grote áls-en.’
Twee smartphones
Intussen, na maanden van handelsconflicten die almaar meer overslaan op de technologiesector, is China op een kantelpunt gekomen, denkt Coppens. Het land moet eens diep nadenken of het Amerika nog wel nodig heeft, of niet. ‘Indien niet, dan zou er wel een soort van IJzeren Gordijn kunnen komen’, meent hij. ‘Een dubbel internet, met twee invloedssferen. Ik zie niet in waarom beide niet door elkaar kunnen lopen, maar je weet maar nooit.’
En de Chinees met de pet? ‘Die zal dan twee smartphones moeten kopen’, lacht Coppens. ‘Een Chinese en een buitenlandse.’
