De herverdeling is de laatste 25 jaar alleen maar toegenomen, al is er sinds de regering-Michel wel een trendbreuk. Dat blijkt uit het Jaarboek Armoede en Sociale Uitsluiting. Opmerkelijk is dat de armoedecijfers al die tijd min of meer stabiel zijn gebleven.
In welke mate worden onze belastingen besteed aan sociaal beleid? Onderzoekers van de KU Leuven lichtten onder leiding van André Decoster het beleid sinds 1992 door. Wat blijkt? Ons systeem is nu duidelijk genereuzer voor gezinnen aan de onderkant van de samenleving. Dat kwam naar voren tijdens de voorstelling van het Jaarboek Armoede en Sociale Uitsluiting aan de UAntwerpen. Decoster en co. namen een van de hoofdstukken voor hun rekening.
Wel doet zich sinds de regering-Michel een trendbreuk voor. De huidige federale regering nam wel degelijk maatregelen die de armste gezinnen ten goede kwamen, zoals het verhogen van de werkbonus. Maar dat positieve effect om de armoede te milderen werd grotendeels tenietgedaan door het optrekken van de btw op elektriciteit van 6,00 naar 21,00 %.
Meer voorwaarden
Meer algemeen was er op Vlaams en lokaal niveau de voorbije jaren aandacht om bepaalde rechten automatisch toe te kennen. Er werd ook geïnvesteerd in sociale woningen en extra kinderopvangplaatsen. Maar op andere vlakken werden de vijzen aangedraaid. Zo werden aan bepaalde uitkeringen voorwaarden verbonden. De toekenning van een werkloosheidsuitkering werd verstrengd, onder meer ook voor schoolverlaters.
Wie een leefloon krijgt, is verplicht een geïndividualiseerd traject te volgen. “Maar dat zet de deur open naar mogelijke sancties, waardoor mensen een deel van hun leefloon kwijtraken”, zegt onderzoekster Jill Coene.
Wat meer is, de regering-Michel maakt, net als haar voorgangers, de ambitie niet waar om de laagste uitkeringen te laten stijgen tot het bestaansminimum.
En de ‘jobs, jobs, jobs’ van de regering-Michel dan? Arbeid kan een opstap zijn om uit de armoede te geraken, geven de onderzoekers aan. Maar te veel regeringsmaatregelen zijn bestemd voor zij die al actief zijn op de arbeidsmarkt. Enkel wie al werkt, kan zich bijvoorbeeld inschrijven in het systeem van flexi-jobs. Ook de hervorming van de werkloosheidsuitkeringen vinden de auteurs geen doeltreffende maatregel. Het sluitstuk van de arbeidsdeal van de regering-Michel is dat werklozen eerst een iets hogere uitkering zullen krijgen, om die daarna sneller te laten dalen.
“Het prikkelt mensen zogezegd om sneller een job te zoeken”, zegt onderzoeker Peter Raeymaeckers. “Maar heel wat mensen in armoede zijn wel degelijk erg gemotiveerd om te gaan werken. Het komt er veel meer op aan drempels weg te nemen en hen toegang te geven tot kwalitatieve jobs.”
Uit het onderzoek blijkt dat vrouwen met een migratieachtergrond of ouders van kinderen met een handicap nog steeds moeilijk een job vinden, hoewel ze wel degelijk willen werken.
Proefproject
Wat tot slot opvalt, is dat de armoedecijfers al jaren stabiel blijven. Vorig jaar leefde net geen 16,00 % van de Belgische bevolking in een gezin met een inkomen onder de armoedegrens. “Dat cijfer evolueert nauwelijks, ook niet bij een economische crisis of bij economische groei”, zegt Coene. Heeft de herverdelende werking van ons systeem haar doel dan gemist? Toch niet, meent Coene, zonder zouden de armoedecijfers gestegen zijn.
Voor Zuhal Demir (N-VA), staatssecretaris voor Armoedebestrijding, zijn de cijfers net het bewijs dat de regering op het juiste spoor zit. “We hebben de correcte keuzes gemaakt, daarom blijven de cijfers stabiel.” Zij vindt het vanzelfsprekend dat voldoende strenge voorwaarden gekoppeld moeten worden aan onze verschillende uitkeringen. Specifiek voor vrouwen met een migratieachtergrond start ze een proefproject op om hen vlotter naar de arbeidsmarkt te begeleiden.
