Luchthavens pakken jaar na jaar uit met recordcijfers. Maar waar liggen de grenzen van de groei? ‘Economisch kan het luchtverkeer nog best groeien, maar dan halen we nooit de klimaatdoelstellingen van Parijs.’
Het is koppen lopen op Brussels Airport. De zomerdrukte bereikt een piek. Maandag werden in Zaventem liefst 96.000 bezoekers verwacht, goed voor de drukste dag in de geschiedenis van de luchthaven. Ook in Amsterdam rekende Schiphol op een recordaantal reizigers, terwijl de Londense luchthaven Heathrow het drukste halfjaar ooit achter de rug heeft. Maar terwijl maatschappijen en luchthavens uitpakken met records, happen omwonenden en het klimaat steeds meer naar adem.
De International Air Transport Association (IATA) registreerde vorig jaar ongeveer 4,1 miljard vliegtuigreizigers, bijna twee keer zoveel als tien jaar geleden (zie grafiek). Ondertussen staat een nieuwe middenklasse in Azië en Zuid-Amerika te trappelen om op haar beurt de wereld rond te vliegen. Over twintig jaar zal het aantal passagiers opnieuw verdubbeld zijn, verwacht de IATA. Zijn er dan geen grenzen aan de groei?
Voor Brussels Airport is die grens nog lang niet bereikt. De luchthaven wil tegen 2040 haar activiteiten, passagiers en cargo verdubbelen. Daarvoor zijn extra boardinggates nodig en moeten de landings- en de taxibaan langer worden. Maar net als bij Schiphol en Heathrow stuit een mogelijke uitbreiding op protest van de omwonenden, vanwege de lawaaihinder en luchtvervuiling. Schiphol is op slot tot 2020, de Londense luchthaven kreeg pas een extra landingsbaan na vijftig jaar strijd.
Almaar stiller
Een verdubbeling van de capaciteit komt niet noodzakelijk neer op een verdubbeling van het aantal vluchten, benadrukt Brussels Airlines. Steeds grotere vliegtuigen kunnen meer passagiers vervoeren, waardoor het verwachte aantal vliegbewegingen in 2040 zelfs lager zou zijn dan in het topjaar 2000. Vliegtuigen worden ook almaar stiller, klinkt het, de omwonenden blijven gespaard.
Luchtverkeersleider Belgocontrol beperkt het aantal vliegbewegingen rond de luchthaven nu tot 74 per uur. ‘Maandag registreerden we er op het drukste moment 53’, zegt woordvoerder Dominique Dehaene. ‘Maar op andere dagen is dat vaak meer en dan komt de grens in het vizier.’ Volgens specialisten ligt de veiligheidsgrens hoger dan de 74 bewegingen per uur – Brussels Airport denkt aan 90 bewegingen, maar politiek is dat moeilijk verkoopbaar.
Als ons land niet investeert, zal dat wegen op de economie en banen kosten, betoogt de luchthaven. Ze krijgt daarbij steun van Eurocontrol, dat instaat voor de centrale coördinatie van het Europees luchtruim. Als de luchtvaart in dit tempo blijft groeien, kunnen in 2040 1,5 miljoen vluchten, goed voor 160 miljoen passagiers, niet worden uitgevoerd door een gebrekkige infrastructuur, staat in het vorige maand verschenen Challenges of Growth-rapport. Volgens Eurocontrol loopt de economische schade dan op tot 88 miljard euro.
Dat klinkt indrukwekkend. Maar die economische argumenten botsen frontaal op de Europese klimaatambities, zegt Paul Peeters, onderzoeker duurzaam toerismetransport aan de universiteit van Breda. ‘De groeiverwachtingen van Eurocontrol (1,90 %, red.) lijken me aan de lage kant. Wereldwijd groeit de luchtvaart jaarlijks met ongeveer 4,00 %, zowat een verdubbeling iedere vijftien jaar. Terwijl de sector nu al verantwoordelijk is voor 2,00 tot 3,00 % van de CO2-uitstoot.’
Klimaatakkoord Parijs
Peeters is vliegtuigbouwkundig ingenieur en promoveerde vorig jaar aan de TU Delft met een proefschrift waarin hij de langetermijnuitstoot van de luchtvaart doorrekende. Zijn conclusie: als de luchtvaart zo blijft groeien, stoot de reissector in zijn eentje rond 2070 meer CO2 uit dan de rest van de wereld, die ondertussen elektrisch rijdt en op hernieuwbare energie moet zijn overgeschakeld. ‘Dan halen we de klimaatdoelstellingen van Parijs (om de opwarming van de aarde onder de 2 graden Celsius te houden, red.) zeker niet.’
Om die doelstelling te halen, moet de wereld zijn uitstoot met 95,00 % verminderen. Maar de luchtvaart groeit verder. Dit jaar zal ze naar verwachting 897 miljoen ton CO2 uitstoten, ongeveer 200 miljoen meer dan tien jaar geleden, becijfert de IATA. Toen de wereldleiders in Parijs een klimaatakkoord onderhandelden, werd de luchtvaart gespaard van harde verplichtingen. De sector heeft zich alleen vrijwillig geëngageerd en belooft vanaf 2021 CO2 te compenseren. De sector beseft de nood, staat in het rapport van Eurocontrol, maar de helft van de maatschappijen heeft zelfs nog geen plan.
Met de huidige maatregelen redt de luchtvaart het niet, denkt Peeters. Ook van groene, elektrische, vliegtuigen moeten we volgens hem niet meteen soelaas verwachten. De technologie staat nog lang niet ver genoeg. Alleen duurdere tickets, het aanbod beperken en voldoende alternatieven voorzien – ‘zoals hogesnelheidstreinen’ – zullen helpen. ‘De luchtvaart zit met het hoofd in de wolken en beseft de urgentie niet.’
