President Trump is zijn gevreesde handelsoorlog met de EU begonnen. Sinds middernacht heffen de Verenigde Staten zware importtaksen op Europees staal en aluminium. Een negatieve spiraal dreigt.
Het eerste schot in de Amerikaans-Europese handelsoorlog is dan toch gelost. De VS stellen vanaf middernacht lokale tijd (6 uur Belgische tijd) importtarieven in van 25,00 % voor staal en 10,00 % voor aluminium. Daarmee komt voor de Europese Unie, Mexico en Canada een einde aan de tijdelijke vrijstelling van twee maanden.
Jean-Claude Juncker, voorzitter van de Europese Commissie, reageerde onmiddellijk met de aankondiging dat de EU een procedure bij de Wereldhandelsorganisatie (WTO) zal starten en snel tegenmaatregelen zal nemen. ‘We zullen de belangen van de EU verdedigen. Dit is puur protectionisme. Het is een slechte dag voor de wereldhandel’, klonk het bedrukt.
1. Waarom is dit gevaarlijk?
De invoerheffingen op staal en aluminium raken amper 0,20 % van de Amerikaanse economie. Toch dreigt een gevaarlijk domino-effect, zelfs al nemen Europa en China geen tegenmaatregelen. Door de invoer van staal in de VS te bemoeilijken, neemt het overaanbod van staal in de rest van de wereld nog toe – de reden waarom ook Europa eerder al antidumpingmaatregelen tegen het Chinese staal heeft genomen.
In Duitsland vreest de automobielsector dat Europese tegenmaatregelen een negatieve spiraal zullen ontketenen en dat Trump zal reageren met zware heffingen op Europese auto’s. De Amerikaanse president vindt dat hij die kan opleggen, omdat ze de ‘nationale veiligheid’ in gevaar brengen. Dat geldt volgens hem ook voor de invoer van staal en aluminium uit het buitenland. Vooral dat laatste kan de doos van Pandora openen. In de WTO is het gebruikelijk op zijn minst economische argumenten aan te dragen, net als bewijzen voor de schade. Niets houdt Trump tegen om nog meer sectoren als essentieel voor de nationale veiligheid uit te roepen.
2. Hoe zal Europa nu reageren?
De EU heeft eerder aangekondigd terug te zullen slaan met voor 2,8 miljard euro aan Europese importtaksen op Amerikaanse producten zoals sinaasappelsap, jeansbroeken, Harley Davidson-motoren, whisky en pindakaas. Die tegenmaatregelen zouden vanwege allerlei procedures ten vroegste op 20 juni kunnen ingaan.
Het gros van de geviseerde Amerikaanse producten komen uit zogeheten ‘swing states’ waar een meerderheid overwegend Republikeins en Trump stemt. Op die manier hoopt Europa de politieke steun voor de Amerikaanse president te verzwakken. Een dergelijke tactiek is in het verleden ook gebruikt, bijvoorbeeld toen president George W. Bush in maart 2002 een eenzijdige heffing invoerde op de import van staal. Bush bond na anderhalf jaar uiteindelijk in.
3. Wat zijn de mogelijke economische gevolgen?
Vorige week becijferde het Duitse Ifo-instituut in München dat de handelsbarrières die Trump van plan is op te werpen – op staal, aluminium, en op auto’s en trucks – de 28 EU-landen meer dan 9 miljard euro zullen kosten. Als het zover komt, krijgt Duitsland in absolute termen de grootste tik: de autosancties zouden het land ruim 5 miljard euro kosten. Voor België blijft de rechtstreekse impact – volgens die berekening althans – beperkt tot 268 miljoen euro (zie inzet).
4. Kan zo’n handelsoorlog nog vermeden worden?
In theorie wel. Veel economen bidden nog altijd dat dit onderdeel uitmaakt van Trumps onderhandelingstactiek. De minister van Handel, Wilbur Ross, liet gisteren de deur op een kier: ‘We willen geen handelsoorlog.’ Waarna hij zei dat de VS nog altijd openstaan voor verdere onderhandelingen. ‘Het is aan de EU om te besluiten of er tegenmaatregelen komen. De volgende vraag is dan: hoe zal president Trump daarop reageren.’
Maar de vraag is hoeveel ruimte er nog is voor verdere gesprekken. De Franse minister Bruno Le Maire verklaarde al dat de VS de wereldwijde handel niet moeten beschouwen als Gunfight at the O.K. Corral, waarbij het afwachten is wie na het vuurgevecht nog overeind staat. Als er overcapaciteit bestaat op de staal- en aluminiummarkten en de VS willen daar tegen optreden, dan moeten ze volgens Le Maire in China zijn, niet in Europa.
Er bestaat volgens sommigen wel nog een waterkans dat Washington en Brussel nu zullen streven naar een informele deal. Europa zou bijvoorbeeld zijn uitvoer van staal en aluminium naar de VS vrijwillig kunnen beperken tot 90,00 % van de export in 2017. Maar dat is niet volgens de WTO-regels, waardoor er bij sommige lidstaten tot nu toe weinig steun voor was.
Handelsoorlog treft België vooral onrechtstreeks
Ons land telt vandaag nog altijd negen grote staalfabrieken, waar in totaal zo’n 10.500 mensen werken. Die Belgische staalfabrieken exporteren per jaar 150.000 ton staal naar de VS, dat is vergelijkbaar met 75 keer het Atomium.
Staaldraadproducent Bekaert heeft dan weer tien fabrieken in de VS, die vooral walsdraad invoeren vanuit Brazilië. Voor die fabrieken heeft Bekaert een ‘tijdelijke vrijstelling’ gekregen.
Meer dan het verwachte omzetverlies – geschat op ruim 200 miljoen euro (inclusief aluminium) – vreest de staalsector vooral de onrechtstreekse gevolgen van de importtarieven. Het risico is groot dat de grote producenten van staal (China, Brazilië, Zuid-Korea, Canada, Rusland, …) de VS zullen mijden en hun goedkope staal op de Europese markt zullen dumpen. En daarmee de prijzen doen kelderen.
Maar het echte grote gevaar is een escalatie van de handelsoorlog, waarbij de VS ook importtarieven op Europese auto’s zal opleggen. Dat zou vooral Duitsland en Frankrijk, onze voornaamste exportmarkten, treffen. Veel Vlaamse industriële bedrijven verkopen onderdelen aan Franse en Duitse (auto)bedrijven. In dat rampscenario dreigt een handelsoorlog ons land snel enkele miljarden te kosten.
