Vlaanderen en Brussel gaan een premie toekennen aan ondernemende werklozen. Op het eerste gezicht een sympathieke maatregel, maar wordt de drempel op die manier niet té laag?
De Brusselse minister van Economie Didier Gosuin (Défi) looft een financieel lokkertje uit voor werklozen die zich inschrijven als zelfstandige. Een halfjaar lang krijgen ze een maandelijkse premie, die geleidelijk afneemt van 1.000 euro naar 250 euro. Zo kunnen ze in totaal 4.000 euro ontvangen om hun activiteiten te bekostigen, een premie die niet terugbetaald hoeft te worden.
Ook Vlaams minister van Economie Philippe Muyters (N-VA) heeft beslist een dergelijke maatregel in te voeren, zij het in gewijzigde vorm. Vlaanderen zal de premie alleen toekennen aan werkzoekenden die ouder zijn dan 45 jaar, en de periode wordt twee jaar in plaats van zes maanden. Dat werd afgelopen zomer beslist door de Vlaamse regering. De exacte modaliteiten moeten nog worden ingevuld, maar er is 10 miljoen euro uitgetrokken voor de maatregel.
‘Een totaal verkeerde maatregel’, zegt professor Johan Lambrecht van het Brusselse Studiecentrum voor Ondernemerschap, een onderdeel van de KU Leuven. ‘Uit heel wat onderzoek blijkt dat de meest levensvatbare bedrijven worden opgericht door ondernemers die echt gemotiveerd zijn om met een eigen zaak te starten. Mensen kunstmatig met een premie naar het ondernemerschap duwen, is geen goed beleid. Het argument dat de premie drempelverlagend werkt voor ondernemers in spe, is gevaarlijk. De kans is groot dat deze ondernemers het na een tijdje niet redden, en dan heeft de premie dus geen zin gehad.’
Degelijk businessplan
‘Mensen kunstmatig met een premie naar het ondernemerschap duwen, is geen goed beleid’PROF. JOHAN LAMBRECHTStudiecentrum voor Ondernemerschap
Gosuin zelf is zich bewust van dit gevaar. Daarom is een goede begeleiding een absolute voorwaarde om voor de premie in aanmerking te komen, zegt hij. ‘Je moet dit zien als een aanmoediging om te sprong naar het ondernemerschap te wagen. De verplichte begeleiding geeft ons de zekerheid dat er alleen gewerkt wordt op basis van een degelijk businessplan.’
De minister wijst erop dat wie zich inschrijft als zelfstandige, geen recht meer heeft op een uitkering. In de beginfase van het zelfstandig ondernemerschap hebben veel mensen het daardoor moeilijk om rond te komen. Bovendien hebben zelfstandigen die er weer mee stoppen, niet opnieuw recht op een uitkering. Dat weerhoudt velen ervan om eraan te beginnen.
De maatregel lijkt een beetje op vroegere voorstellen om werklozen de mogelijkheid te geven om met behoud van uitkering een eigen zaak te starten. Onder meer de zelfstandigenorganisatie NSZ heeft daar in het verleden voor gepleit, en ze reageerde gisteren dan ook enthousiast.
Het probleem is dat de werkloosheidsuitkeringen federale materie zijn. ‘Dat valt buiten mijn bevoegdheid’, zegt Gosuin. Vandaar de premie als alternatieve maatregel. Hij heeft er in eerste instantie 2,5 miljoen euro voor uitgetrokken, waarmee 625 premies kunnen worden toegekend.
Oneerlijke concurrentie
Behalve het NSZ is ook Unizo positief over de maatregel. ‘Veel starters merken dat de aanloopfase langer duurt dan voorzien’, zegt Anton Van Assche van Unizo Brussel. ‘Je kunt de premie zien als een manier om een soort testfase te financieren. Zelfstandigen beginnen vaak eerst in bijberoep, maar voor werklozen is dat niet mogelijk. Een kanttekening is wel dat dit geen vrijbrief mag zijn om starters met een zwak businessplan te financieren. De overheid verleent via deze weg een soort risicokapitaal, en dat moet op een weldoordachte manier gebeuren.’
Ook professor ondernemerschap Hans Crijns van de Vlerick Business School maakt die kanttekening. Hij vreest, net als Johan Lambrecht, voor wat hij ‘adverse selection’ noemt. Als het voor zwakke ondernemers te makkelijk wordt om te starten, vormt dat oneerlijke concurrentie voor sterke ondernemers. Dat is nadelig voor de economie en voor de belastingbetaler. ‘Voor goede ondernemers zijn er genoeg mogelijkheden om hun plannen te financieren. Als je geen geld kunt vinden, is dat vaak een teken dat je plan niet sterk genoeg is.’
Van yoga tot nagels
Gosuin heeft geen weet van andere regio’s in Europa die ervaring hebben met premies voor werklozen die zelfstandige willen worden. In Vlaanderen bestaat wel nu al het programma ‘Maak-werk-van-je-zaak’. Dat is een initiatief van de VDAB, opleidingsinstantie Syntra en het Europees Sociaal Fonds. Werkzoekenden of deeltijds werkenden kunnen via dat programma een jaar begeleiding krijgen om uit te zoeken of een eigen zaak iets voor hen is. Ze worden ook geholpen bij het verkrijgen van financiering, bijvoorbeeld via een Startlening van PMV/z (het vroegere Participatiefonds) of een Impulskrediet van Hefboom.
‘Van de mensen die aan ons programma deelnemen, start 40 procent daadwerkelijk een eigen zaak’, vertelt Cara Van den Cloot van de afdeling Antwerpen/Kempen bij Maak-werk-van-je-zaak. ‘In heel Vlaanderen zijn er zo al 507 zelfstandig ondernemers gestart.’ De starters kiezen voor allerlei activiteiten, van yogaleraar tot nagelstyliste.
Maar de meerderheid van de deelnemers beslist uiteindelijk om toch geen zelfstandige te worden. ‘Soms hebben ze intussen werk gevonden als loontrekkende en soms lukt het ook niet om financiering te vinden’, legt Van den Cloot uit. ‘Financiering is inderdaad struikelblok nummer één. In die zin kan ik het Brusselse initiatief alleen maar toejuichen. Als positieve incentive vind ik het super. Al is het wel zo dat het geen zin heeft om te starten als de overlevingskansen klein zijn. Daarom is een goede begeleiding onontbeerlijk’.
Gratis geld om van werklozen zelfstandigen te maken,Internet, 2017-09-2017,http://www.standaard.be/cnt/dmf20170927_03099848
