De laagste inkomens hebben het moeilijker om een eigen huis te kopen. Daarom huren ze vaker, maar ook op de huurmarkt neemt de betaalbaarheid af.
Vlamingen met een laag inkomen moeten steeds vaker noodgedwongen hun heil zoeken op de huurmarkt. Van de veertig procent armste Vlamingen bezat in 2005 net geen 60,00 % een eigen woning. Vandaag is dat nog maar 49,00 %, of minder dan de helft. Bij de rijkste veertig procent is het aandeel huiseigenaars in die periode nauwelijks gezakt: meer dan vier op de vijf bezit een eigen woning. Dat blijkt uit het Grote Woononderzoek 2013 van het Steunpunt Wonen.
Doordat minder gegoede Vlamingen moeilijker een huis kunnen verwerven, is het aandeel huiseigenaars voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog gezakt. In 2005 bezat bijna 75,00 % van de gezinnen een eigen huis, vandaag is dat nog maar 70,50 %. Tegelijk steeg het aantal gezinnen dat een woning huurt van 24,10 % naar 27,10 %.
Onzekerder inkomen
De financiële crisis is een van de redenen voor het gedaald aandeel eigenaars bij de laagste inkomensgroepen. Door de crisis zijn banken voorzichtiger geworden bij het toekennen van een woonkrediet, terwijl de huizenprijzen wel zijn blijven stijgen. ‘Het is logisch dat de lage inkomens daar het meest onder lijden. Zij beschikken over het minste eigen vermogen’, zegt Sien Winters (KU Leuven) die het onderzoek coördineerde. Door de crisis is ook het inkomen onzekerder geworden, waardoor ontleners zelf voorzichtiger zijn.
Dat lage inkomens minder snel een woonkrediet krijgen en dus moeilijker een huis kunnen kopen, is niet per se een slechte zaak. ‘Het behoedt een aantal mensen voor problemen’, stelt Winters. ‘Maar anderzijds zien we dat het aantal problematische afbetalingen relatief laag ligt. Er was dus niet echt een groot probleem.’
Maar doordat de armste Vlamingen moeilijker een woning kunnen verwerven, neemt de ongelijkheid op de vastgoedmarkt wel sterk toe. Veertig jaar geleden was het woningbezit bij de 20,00 % hoogste verdieners nauwelijks hoger dan de 20 procent laagste verdieners. Vandaag bedraagt het verschil bijna veertig procentpunten (zie grafiek).
Meer kleine gezinnen
‘De evolutie van toenemende ongelijkheid inzake eigendom is al veel langer bezig. Er is dus meer aan de hand dan de crisis alleen’, zegt Winters. ‘De hogere inkomens gingen over tot eigendomsverwerving, terwijl de lagere inkomens op de huurmarkt bleven.’ Mogelijk speelt hier ook het toenemend aantal kleine gezinnen een rol. Alleenstaanden en eenoudergezinnen huren meer dan dubbel zo vaak een woning.
Tegelijk tekende zich een ongelijke evolutie af van de vastgoedprijzen. ‘Op de koopmarkt zijn de goedkopere woningen sterker in prijs gestegen dan de duurdere. Ook dat kan een invloed hebben gehad voor de lagere inkomens.’
Uit eerder onderzoek bleek al dat steunmaatregelen, zoals de woonbonus, hoofdzakelijk ten goede kwamen aan de hogere inkomens.
Winters pleit ervoor om de middelen anders te besteden. ‘Om lagere inkomens meer kansen te geven, is er nood aan meer selectieve steun, zoals de sociale leningen.’
Achterstallige huur
De lage inkomens die geen woning kunnen kopen, blijven noodgedwongen op de huurmarkt. Zeven procent van de Vlaamse gezinnen huurt een sociale huurwoning. Ruim een gezin op de vijf woont in een private huurwoning. Opvallend is dat bijna driekwart van de private huurwoningen appartementen, studio’s, kamers of serviceflats zijn.
Op die huurmarkt is de betaalbaarheid het voorbije decennium verslechterd. Meer dan de helft van de huurders van private woningen besteedt meer dan 30,00 % van het inkomen aan huur, een grens die als problematisch wordt beschouwd. In 2005 besteedde minder dan 40,00 % een te groot deel van zijn inkomen aan huur.
Dat wil echter niet zeggen dat de helft van de private huurders kampt met een achterstallige betalingen. Uit een bevraging in 2013 blijkt dat 11,00 % van de huurders problemen ondervond om de huur of gerelateerde facturen te betalen. Volgens het Steunpunt is dat mogelijk een onderschatting, omdat de vraag sociaal gevoelig ligt.
