De Europese Centrale Bank (ECB) heeft tussen 2008 en 2013 vooral de landen geholpen die minder zwaar werden getroffen door de crisis. Tot die conclusie komen drie Belgische economen.
In normale omstandigheden probeert de ECB prijsstabiliteit te realiseren door de rente aan te passen die ze aanrekent op leningen aan banken. Maar tussen 2008 en 2013 heeft ze verschillende niet-klassieke maatregelen getroffen om de economie meer zuurstof te geven. De banken konden in die periode onbeperkt geld lenen tegen een vaste rente en voor langere dan normale periodes tot drie jaar.
De economen Jef Boeckx (Nationale Bank), Maarten Dossche (NBB en ECB) en Gert Peersman (Universiteit Gent) hebben onderzocht wat de impact is van die zogenaamde niet-conventionele maatregelen. Het resultaat kan een indicatie geven van wat we mogen verwachten van de bijkomende niet-klassieke maatregelen die de ECB de jongste maanden heeft gelanceerd.
De niet-conventionele maatregelen in de periode 2008-13 deden de balans van de ECB groeien en leidden tot een snellere stijging van de economische activiteit en tot meer inflatie. Daardoor stegen de aandelenkoersen, daalde de langetermijnrente daalde en verminderden de renteverschillen tegenover Duitsland. Bovendien versoepelden de banken hun kredietvoorwaarden en verlaagden ze de rente op nieuwe leningen.
Opvallend is dat het niet-klassieke beleid van de ECB de sterkere landen van de eurozone het meest heeft geholpen. ‘De economische bedrijvigheid groeit blijkbaar sterker in de landen die minder zwaar werden getroffen door de financiële crisis’, signaleren de auteurs. De positieve gevolgen voor de economische activiteit waren relatief groot in landen als Duitsland, Finland, Luxemburg en verrassend ook Ierland. De impact was minder groot in België, Frankrijk en Italië. Het effect was verwaarloosbaar in Spanje, Portugal en ook Nederland.
De economen vinden een duidelijke correlatie tussen de impact van het beleid op het bruto binnenlands product en de kapitalisatie van de banken in die landen. De liquiditeitsondersteuning door de centrale bank sijpelt minder door in leningen aan de gezinnen en bedrijven bij banken die een zwakke solvabiliteit hebben.
Daarom beklemtonen de auteurs het belang van maatregelen die de solvabiliteit van de banken versterken. Ze geloven dat de recente doorlichting van de balansen van de grote banken door de ECB en de kapitaalversterkende maatregelen die erop zijn gevolgd de efficiëntie van het monetair beleid van de ECB zullen ondersteunen.
De ECB kondigde de jongste maanden bijkomende niet-conventionele maatregelen aan om haar balanstotaal met 1.000 miljard euro te verhogen. Ze verstrekt goedkope vierjaarskredieten aan banken en koopt herverpakte kredieten om de kredietverlening te stimuleren. Maar analisten geloven dat dat niet zal volstaan om het bedrag van 1.000 miljard te halen. Zij verwachten dat de ECB begin 2015 haar aankoopprogramma uitbreidt naar staats- en/of bedrijfsobligaties.
