Vorige week verlaagde de ECB het rentetarief voor de verschaffing van geld aan de banken van 0,5 naar 0,25 procent. Veel was dat niet, maar met een benedengrens van 0 procent had de ECB weinig ruimte om nog grotere rentevoetdalingen door te voeren.
Waarom deze daling? Het gebeurt niet dikwijls maar vandaag is de reden dat de inflatie te laag is. De ECB heeft als objectief de inflatie dicht bij 2 procent te houden. Vandaag is de inflatie gezakt tot ongeveer 1 procent. Te laag dus. Maar waarom is 1 procent een probleem? Dan zijn we dichter bij 0 procent en dat is tenminste echte prijsstabiliteit. Waarom mogen we niet naar 0 procent evolueren?
Het antwoord van de economen is dat 0 procent dicht bij een gevaarlijk territorium is: het gebied van negatieve inflatie. Deflatie dus. En deflatie houdt een aantal risico’s in.
Het risico van negatieve inflatie – dat wil zeggen dat de prijzen van goederen en diensten gemiddeld dalen – dat commentatoren meestal aanhalen, is het uitstelgedrag: consumenten gaan hun aankopen uitstellen, omdat ze verwachten dat de prijzen nog meer zullen zakken. Het gevolg van dit uitstelgedrag is dat de productie daalt. Wat op zijn beurt de inkomens doet dalen, waardoor mensen nog minder gaan kopen. We komen in een deflatoire spiraal terecht. Dat moet te allen prijs vermeden worden.
Alhoewel correct is deze analyse toch onvolledig. Er ontbreekt nog iets belangrijks. Laten we de redenering opnieuw opnemen. Mensen verwachten prijsdalingen in de toekomst en stellen hun consumptie uit. Dat betekent dus dat ze meer gaan sparen. Maar als iedereen meer gaat sparen, zal de rentevoet dalen. En nu komen we bij het ware probleem van deflatie. De rentevoet kan niet zakken onder 0 procent. Als banken een negatieve rentevoet aanrekenen op spaardeposito’s, dus als ze ons laten betalen om geld op ons spaarboekje te houden, dan kiezen we massaal voor bankbiljetten, waarop de rentevoet 0 procent is.
Het probleem van deflatie kan nu als volgt geformuleerd worden. Als de prijzen dalen terwijl de rentevoet niet kan zakken, dan wordt sparen aantrekkelijk. Het reële rendement van sparen stijgt dan. Laten we een voorbeeld nemen. Veronderstel dat de inflatie -5 procent is en de rentevoet 0 procent. Een spaarder kan dan een reëel rendement van 5 procent verwachten, want in één jaar zal de koopkracht van zijn spaargeld met 5 procent stijgen. Veel consumenten zullen met zo’n verwacht rendement graag extra sparen. Dat doet natuurlijk de vraag naar goederen en diensten dalen waardoor de productie en dus het inkomen van die consumenten zal dalen. Ze zullen dan nog minder consumeren. We komen terecht in een deflatoire spiraal van steeds dalende productie en inkomens.
Dit rentevoeteffect creëert nog een tweede risico. Het doet de reële last van de schuld van de overheid en de privésector stijgen. De schuld is in nominale termen vastgelegd. De Belgische overheid heeft bij voorbeeld een schuld van ruim 300 miljard euro. Die ligt vast. Maar als de prijzen dalen, dan dalen de inkomsten van de overheid en moet die een steeds groter deel van haar krimpende inkomsten besteden aan het betalen van interest en het aflossen van de schuld. De reële last van de schuld stijgt. Hetzelfde gebeurt met de schuld van de privésector. De reële last kan zo zwaar worden dat velen in het faillissement worden geduwd, waardoor de deflatoire spiraal nog intenser wordt.
De risico’s van een negatieve inflatie (deflatie) in de eurozone zijn dus reëel en moeten vermeden worden. Die risico’s zijn vandaag nog niet zo groot. In landen zoals Duitsland draait de economie relatief goed en zijn er weinig tekenen van een deflatiegevaar. In andere, kleine landen (Griekenland) is er nu reeds een negatieve inflatie.
De ECB heeft gelijk voorzichtig te zijn. De spaarders klagen, maar zij hebben weinig reden tot klagen. De rentevoet op spaardeposito’s is heel laag, maar de inflatie ook. In die situatie behoudt de Belgische spaarder de koopkracht van zijn spaarcenten.
