De supermarktsector vormt een ‘illegaal oligopolie’ dat de marktwerking ontwricht. Tot die conclusie komt een officieel adviesorgaan van de Europese Unie. De landbouw zou het voornaamste slachtoffer zijn.
In een rapport hekelt het Europese Economisch en Sociaal Comité (EESC), een officieel adviesorgaan van de Europese Unie, de marktmacht van de grote supermarktketens. Die zou een evenwichtige prijsvorming in de weg staan. ‘Het is een feit dat een handvol grote ketens het grootste deel van de markt beheerst en eigen voorwaarden kan opleggen aan toeleveranciers. Dat is een illegaal oligopolie, dat een ontwrichting van de markt veroorzaakt, met een grootschalig misbruik van aankoopkracht’, zo luidt het in een persbericht dat het rapport begeleidt.
In het rapport zelf wordt vastgesteld dat voor de supermarktketens alleen de prijs voor de consument van tel is. Met de productiekosten die de leveranciers moeten maken, wordt nauwelijks rekening gehouden. Ook sociale en milieuaspecten zijn niet voldoende in de eindprijs meegenomen, schrijft het rapport. Het stelt bovendien aan de kaak dat de prijsvorming en winstmarges van de supermarktketens zeer ondoorzichtig zijn. De onevenwichtige situatie leidt ertoe dat er geen contractvrijheid is, omdat ‘één van de contractpartijen haar voorwaarden kan opleggen aan haar handelspartners.’ Met name wordt aangeklaagd dat supermarktketens kortingen bedingen bij hun leveranciers, om op die manier allerlei commerciële kosten en zakelijke risico’s door te berekenen.
De vaststellingen klinken de landbouwsector als muziek in de oren. De boeren klagen al lang dat ze geen eerlijke vergoeding krijgen voor hun producten, omdat de concurrentie tussen de supermarkten de prijs zodanig drukt dat ze er niets meer aan kunnen verdienen. ‘Voor ons is er nauwelijks nog ruimte om een eerlijke prijs te krijgen voor onze producten’, zegt Guy Depraetere van het Algemeen Boerensyndicaat (ABS). ‘Wij pleiten ervoor om elke schakel in het productieproces een eerlijke vergoeding toe te kennen.’
Vooral de melkprijs is een heet hangijzer. In 2009 blokkeerden de boeren zelfs supermarkten om te protesteren tegen de prijsdruk die de supermarkten toepasten. ‘Sindsdien is er wel een toenadering gekomen tussen de landbouwsector en de detailhandel’, zegt Depraetere. ‘Het ketenoverleg is ingevoerd om de problemen aan te pakken.’ Om de boeren tegemoet te komen, hebben de supermarkten een tijdelijke melktoeslag ingevoerd. En de prijs van het rundvlees is sinds kort gelinkt aan een prijzenindex waarin ook de productiekosten een factor vormen. ‘Dat zijn verbeteringen ten opzichte van de situatie van enkele jaren geleden’, erkent Depraetere. ‘Toen werden de boeren volledig miskend.’
Ook de minister van Economie, Johan Vande Lanotte (SP.A), is bezorgd over de grote macht van de supermarktketens. Hij verdenkt hen ervan in België de prijzen kunstmatig hoog te houden, waardoor dagelijkse boodschappen duurder zijn dan in de buurlanden. Vorig jaar kwam de Raad voor de Mededinging al tot de conclusie dat tandpasta en zeep jarenlang te duur waren wegens prijsafspraken tussen supermarktketens.
Dominique Michel, gedelegeerd bestuurder van de Belgische winkelfederatie Comeos, is niet erg onder de indruk van het rapport. ‘Ten eerste: wij kopen nooit rechtstreeks van boeren aan. Ten tweede: wij kopen niet alleen van kleine leveranciers, maar ook van heel grote, zoals Coca-Cola. En ten derde: een stabiele relatie met leveranciers, ook de kleine, is voor ons heel belangrijk.’
Het rapport zal volgens Michel weinig impact hebben. ‘Het EESC heeft weinig invloed. Een ander rapport, van de Europese Commissie, heeft veel meer geloofwaardigheid. Daarin worden heel andere conclusies getrokken.’
Bron: De Standaard
