Voor de vierde opeenvolgende maand kent België een inflatie van meer dan 10 %. Als gevolg daarvan stijgen de lonen van ongeveer 1 miljoen werknemers in januari met 11 %.
1 Waarom blijft de inflatie zo hardnekkig hoog?
Vooreerst zijn de energieprijzen nog altijd een stuk hoger dan een jaar geleden, ondanks de recente daling van de gasprijs en de tussenkomsten van de regering. Aardgas kost 73 % meer dan vorig jaar, huisbrandolie 50 procent en elektriciteit 36 %. Dat tikt stevig aan.
De energieprijzen hielden de inflatie ook in december boven 10 %. Het inflatiecijfer kwam uit op 10,35 %, een marginale verlaging ten opzichte van de maand voordien.
Daarnaast sijpelen de hogere prijzen voor grondstoffen, energie en arbeid steeds verder door naar de winkelrekken. De voedingsinflatie blijft stijgen en bedroeg in december 14,53 %. Het relatieve belang daarvan in het totale inflatiecijfer neemt gestaag toe. Daarnaast blijven ook de prijzen van diensten de hoogte in gaan. Denk aan de kapper, de fietsenmaker, de bioscoop, of een etentje in een restaurant.
2 Waarom is het inflatiecijfer in december zo belangrijk?
Dat heeft te maken met de manier waarop in België de lonen tot stand komen. Die zijn gekoppeld aan de gezondheidsindex, die de inflatie meet zonder alcohol, tabak en motorbrandstoffen. Voor een groot aantal werknemers in de privésector worden de lonen elk jaar in januari aangepast aan de inflatie, en daarvoor is de afgevlakte gezondheidsindex van november en december van belang. Het was dus uitkijken naar het inflatiecijfer van december om te weten hoe sterk de lonen van ongeveer een miljoen Belgische arbeidskrachten in januari omhoog zullen gaan.
Het cijfer voor de grootste groep werknemers, de bedienden die onder het paritair comité 200 vallen, gaat volgende maand met 11,08 % omhoog. Het percentage van nog enkele honderdduizenden werknemers in andere paritaire comités wijkt daar niet veel van af. In de horeca, de voedingsindustrie en het wegvervoer gaan de lonen bijvoorbeeld met 10,96 % omhoog.
3 Hoe uitzonderlijk is zo’n loonstijging?
Zeer uitzonderlijk. Volgens Jean-Luc Vannieuwenhuyse van de socialedienstverlener SD Worx gaat het om de grootste stijging van de laatste vijftig jaar. Het betekent een serieuze toename van de loonkosten voor de ondernemingen. In onze buurlanden liggen de loonsverhogingen lager, omdat daar geen automatische koppeling aan de inflatie bestaat. Het bedrijfsleven vreest daarom voor zijn concurrentiekracht. Anderzijds dragen de loonsverhogingen wel bij aan de koopkracht van de gezinnen. Die zal vooral in 2023 veel sterker stijgen dan in de buurlanden, liet de Nationale Bank deze maand weten.
4 Hoe kan het dat de lonen met 11 % stijgen, terwijl de inflatie 10 % bedraagt?
Omdat voor de loonindexering de afgevlakte gezondheidsindex wordt gebruikt. Dat is een voortschrijdend gemiddelde van telkens vier maanden. Dus ook het extreem hoge inflatiecijfer van oktober wordt er indirect in meegenomen. In die maand bedroeg de inflatie 12,27 %.
5 Hoeveel hou ik netto over van die loonsverhoging?
De kans is groot dat de verhoging van het nettoloon procentueel niet of nauwelijks afwijkt van het brutoloon. Het voordeel van een loonsverhoging in januari is dat op dat moment ook de grensbedragen voor de belastingschalen en andere fiscale regelingen worden aangepast.
Dat ligt anders met tussentijdse loonsverhogingen in de loop van het kalenderjaar. Dan dreigen met name lage inkomens netto minder over te houden, omdat ze sneller in een hogere loonschaal terechtkomen en het effect van loonpremies afneemt.
6 Gaan alleen de lonen in de privésector omhoog?
Nee, ook de ambtenaren krijgen meer in januari. Hun loon gaat met 2 % omhoog. Die verhoging wordt anders berekend, en is afhankelijk van de overschrijding van de zogenoemde spilindex. Dat is een vaste drempelwaarde voor de afgevlakte gezondheidsindex.
Die drempelwaarde werd in november bereikt, en in dat geval worden de ambtenarenlonen twee maanden later aangepast. De spilindex werd in 2022 vijf keer overschreden. Op de lange termijn houden de loonontwikkelingen van de verschillende groepen werknemers gelijke tred omdat ze dezelfde curve volgen, alleen de frequentie van de aanpassing verschilt.
Andere zaken die aan de index zijn gekoppeld, zoals de huishuur, volgen de gewone gezondheidsindex. Die wordt elke maand gepubliceerd. Het decembercijfer heeft voor dat soort berekeningen geen speciale betekenis.
