Vergeleken met juli vorig jaar konden meer mensen hun krediet niet terugbetalen en vroegen meer mensen hulp bij het afbetalen van hun schulden. Maar waren er de voorbije jaren net niet minder mensen met schulden? ‘Ik zat op een schuldenberg van 12.000 euro waar ik niets van wist.’
In 2014 was Christophe Teirlinck (49) in collectieve schuldenregeling, de rechterlijke procedure die mensen met schulden kunnen of moeten aanvragen bij de arbeidsrechtbank. Wordt die goedgekeurd, dan berekent een bemiddelaar een afbetalingsplan en hoeveel leefgeld er overblijft voor de schuldenaar.
Doordat Teirlinck weinig inspraak had in die berekening – een vaak gehoorde klacht bij mensen in zo’n regeling – stond hij voor hartverscheurende keuzes. “Eigenlijk moest ik elke week kiezen: besteed ik mijn geld aan eten of betaal ik mijn medicatie? Dat is hard”, zegt hij. “Ik kon niet op café of restaurant afspreken met vrienden. Ik moest mijn auto verkopen en het openbaar vervoer was te duur voor me. Ik raakte volledig afgesloten van de wereld.”
Het begin van zijn schulden was voor Teirlinck een complete verrassing. Zo’n tien jaar geleden liep zijn relatie op de klippen. “Twee maanden na de breuk kwamen de brieven van deurwaarders plots toe en stonden er mensen aan mijn deur”, zegt Teirlinck, die voordien zijn administratie in handen van zijn vriendin liet. “Toen pas kwam uit dat ik op een schuldenberg van ongeveer 12.000 euro zat waar ik niet van op de hoogte was. Ik had dan wel een vast inkomen, dit kon ik niet opvangen.”
Enkele maanden probeerde Teirlinck zijn schulden zelf terug te betalen. “Uiteindelijk ben ik naar het OCMW moeten stappen. Het is een heel grote stap om dat aan jezelf toe te geven.”
Teirlinck werd in die tijd ook ontslagen. Met zijn ontslagvergoeding kon hij een stuk van zijn schulden afbetalen. Na vier jaar was Teirlinck schuldenvrij, dat was in 2018. Hij werkt nu als ervaringsdeskundige bij het Netwerk tegen Armoede.
Trendbreuk
Het lijkt erop dat sinds kort meer mensen zo’n regeling moeten aanvragen. In juli van dit jaar deden 5.471 mensen dat, tegenover 5.239 in juli vorig jaar. Dat blijkt uit de recentste gegevens van de Centrale voor kredieten aan particulieren (CKP), waarover ook Het Laatste Nieuws al berichtte.
Sinds januari ligt het maandelijkse aantal nieuwe aanvragen telkens hoger dan vorig jaar. Dat is opvallend, aangezien het totale aantal mensen in collectieve schuldenregelingen de voorbije vijf jaar daalde, van 89.034 (2018) naar 59.717 (2022). Het is nog te vroeg om te zeggen of dit een trendbreuk is. Traditioneel lopen er in het begin van het jaar minder dan duizend aanvragen binnen, tegen het einde van het jaar zijn dat er zo’n 9.000. Het is dus afwachten wat het beeld in december is.
Wat de nieuwe achterstallige kredieten betreft is de trendbreuk wel duidelijk. Voor 2021 daalde het aantal nieuwe achterstallige kredieten. Vanaf dat jaar is er plots een knik naar boven (zie grafiek). Het gaat daarbij hoofdzakelijk om consumentenkredieten, zoals het afbetalen van een auto of wasmachine, minder om hypothecaire kredieten om een woning te kopen.
In totaal worden er wel nog altijd meer achterstallige kredieten geschrapt of afbetaald dan er nieuwe bij komen. Maar er komen wel meer nieuwe achterstallige kredieten bij dan twee jaar geleden.
Belangrijk om weten is dat mensen met kredietproblemen het topje van de ijsberg vormen van de grotere groep die schulden heeft. “Vaker gaat het om mensen die in de problemen komen met de betaling van huur, energie, school, krantenabonnementen, enzovoort”, zegt socioloog Elias Storms (UAntwerpen).
Het blijft voorlopig gissen naar de verklaring voor die trendbreuk. Armoedeorganisaties zoals het Netwerk tegen Armoede en het Belgisch Netwerk voor Armoedebestrijding zien in de cijfers een vertaling van de moeilijke tijden waar mensen zich hebben moeten doorspartelen de voorbije jaren. “We hadden hiervoor gewaarschuwd toen de energieprijzen stegen”, zegt Heidi Degerickx, algemeen coördinator van het Netwerk tegen Armoede. “Ook basisproducten werden duurder en huurprijzen werden geïndexeerd. Daardoor blijft er aan het einde van de maand minder budget over en moeten mensen keuzes maken.”
De Nationale Bank ziet in de stijging dan weer een mogelijk vertraagd corona-effect. “Vergeet niet dat de overheid tijdens de coronacrisis toeliet dat mensen uitstel aanvroegen voor hun kredieten, waardoor ze die tijdelijk in de koelkast konden steken”, zegt woordvoerder Geert Sciot. “In 2022 moesten die opnieuw afbetaald worden, waardoor het aantal nieuwe betalingsachterstanden weer lichtjes toenam.”
Kortom, ook deze trend moet in het oog gehouden worden. Al is er de jongste tijd wel meer aandacht voor mensen met schulden. Op 1 september ging een nieuwe wet van kracht die onder andere de eerste aanmaning voor terugbetaling gratis maakt. Ook zijn er nu plafonds voor de extra kosten die bovenop een schuld kunnen komen. Het zijn ingrepen die Teirlinck “een stap in de goede richting” noemt. “Het kan altijd gebeuren dat iemand zijn rekening vergeet te betalen.”
Al is er een maar: het is nog niet genoeg, klinkt het van op het veld. “De grootste kosten van de schuldenspiraal zijn de uitvoeringskosten door gerechtsdeurwaarders, de rechterlijke invordering”, zegt Storms. “Dat maakt geen deel uit van de wet en moet echt eens op tafel komen.”
