Helft Vlamingen vreest armoede

Eén op de drie Vlamingen ziet maandelijks niet genoeg geld binnenkomen om alle kosten te betalen, zo blijkt uit De Grote Geldenquête van ‘Het Laatste Nieuws’ en ‘VTM Nieuws’. Om toe te komen, moeten vier op de tien aan het spaargeld knabbelen. Eén op de tien Vlamingen gaat daarvoor zelfs lenen. Als oplossing willen we massaal besparen, en ook wat meer werken.

Zitten we eindelijk niet meer in de tang van corona, dan steken steeds meer financiële zorgen de kop op in veel huiskamers. In De Grote Geldenquête van ‘VTM Nieuws’ en ‘Het Laatste Nieuws’ doen duizend Vlamingen hun portefeuille open en die weegt door de stijgende levensduurte steeds lichter. Onze koopkracht – hoeveel een huishouden gemiddeld kan besteden – is volgens 64 % van de Vlamingen het afgelopen jaar gedaald. Dezelfde grote groep is wat dat betreft ook pessimistisch voor de toekomst en verwacht dat de koopkracht zal blijven slinken. Nochtans is België één van de weinige landen met een automatische loonindexering, een mechanisme dat lonen beschermt tegen inflatie wanneer de spilindex wordt overschreden. Desondanks zijn zeven op de tien Vlamingen het oneens met de stelling dat de automatische indexering van een uitkering of loon volstaat om de stijgende prijzen op te vangen.

“Niet iedereen zit in hetzelfde schuitje”, zegt Geert Langenus, macro-econoom bij de Nationale Bank. “De gemiddelde koopkracht blijft redelijk op peil, maar dat komt ook omdat er meer mensen aan het werk zijn en door tussenkomst van de overheid hier en daar. Maar de reële koopkracht is bij veel mensen gedaald. Dat komt ook doordat bij veel werknemers het nog wel een tijdje duurt eer de lonen stijgen. Op 1 januari zullen de lonen van een grote groep stijgen met 10%, maar daar zijn die mensen nu niets mee wanneer ze hun hogere rekeningen moeten betalen.”

Bang en pessimistisch

De galopperende energieprijzen, de rekening aan de winkelkassa, de schoolfacturen: ze maken de Vlaming bang, zo blijkt. Maar liefst 47 % – bijna de helft – antwoordt ja op de vraag ‘heb je schrik om in armoede te belanden?’ Bij Vlamingen tussen 35 en 49 jaar is dat zelfs 56 %. Een derde van de Vlamingen geeft aan dat het maandinkomen niet hoog genoeg is om alle kosten te betalen. Grote verschillen tussen werkenden en niet-werkenden zijn er wat dat betreft zelfs niet. De weinig opbeurende berichten over de energieprijzen vallen niet in dovemansoren: 46 % vreest op een gegeven moment de energierekening niet meer te kunnen betalen. In de leeftijdsgroep van 35- tot 49-jarigen – nochtans een groep met veel tweeverdieners – is dat zelfs zes op de tien. Vier op de tien grijpen naar hun spaargeld om rond te komen. Eén op de tien gaat zelfs lenen om alles te kunnen betalen.

“Dat bijna de helft vreest om in armoede te belanden, is opvallend. Maar eigenlijk is het onzinnig, want dat zal niet gebeuren bij zo’n grote groep”, zegt Langenus. “Maar het verrast me niet, want mensen stellen de situatie vaak slechter voor dan ze is. Dat zien we ook in het consumentenvertrouwen. Dat is al heel laag sinds februari en het klimt slechts mondjesmaat. Emoties spelen daarbij een grote rol. Hoe luider de echo klinkt dat gas en stroom niet meer te betalen zijn, hoe meer mensen dat ook geloven. Jongeren zijn daar wat positiever in, zo blijkt uit jullie onderzoek, maar het zou ook kunnen dat ze de energiecrisis niet voelen onder de vleugels van mama en papa.”

Twee zaken zien Vlamingen als een mogelijkheid om financiële druk van de ketel te laten: meer werken en besparen. Eén op de vijf doet nu al één of meerdere banen extra om de koopkracht te bewaren. Bij de 18- tot 34-jarigen gaat dat richting de helft. Eén op de vier zegt nog iets te zoeken voor de komende maanden om wat extra te verdienen. Besparen hopen we massaal te doen door ons elektriciteitsverbruik te verminderen (81 %), de verwarming lager te zetten (79 %) en minder lang onder de douche te staan (72%). Behalve jongeren dan: bij hen is dat aandeel – in hotel mama? – slechts 61%. Goedkoper winkelen, minder de wagen nemen, minder geld spenderen aan kleding, reizen en de horeca: telkens is er een ruime meerderheid bij de Vlamingen die zo’n voornemen onderschrijft.

“We zullen zien of het lukt, want ik vind dat wel vrij hoge aantallen”, zegt Langenus. “Niet alle goede voornemens komen ook uit. Toch vind ik het goed dat de Vlaming zich bewust is van de mogelijkheid om te besparen op energie. Positief is ook dat die flexi-jobs in trek zijn om wat bij te verdienen. Onze arbeidsmarkt blijft zeer goed presteren. Besparen is logisch in deze tijden, al zal dat de economie dan wel afremmen. Toch lijkt er op dit moment wat dat betreft nog geen grote crisis aan te komen. Veel data zijn – zoals het ondernemersvertrouwen – nog relatief gunstig.”

Nooit meegemaakt

Toch beweegt er zeer veel onder de waterlijn, volgens de Gentse OCMW-voorzitter Rudy Coddens (Vooruit). Dat steeds meer Vlamingen financiële kopzorgen hebben en dat zelfs de helft armoede vreest, verbaast hem niet. “Ik ben 62 jaar en ik doe aan politiek sinds mijn 28ste, waarvan bijna tien jaar als OCMW-voorzitter: ik heb de situatie zoals vandaag nog nooit meegemaakt”, zucht hij. “Die dalende koopkracht en mensen die na vele – soms tientallen – rustige jaren op financieel vlak opeens in de problemen komen: dat horen wij dagelijks. Tijdens corona zagen we al mensen die voordien nooit tot ons cliënteel behoorden – flexi-jobbers, zelfstandigen en medewerkers uit de eventindustrie – maar dat heeft zich weer hersteld. Maar nu stapelen de dossiers zich op, niet zelden van mensen die nooit met geldgebrek kampten en elke dag gaan werken. Ze hebben niet veel aan hun uitgavenpatroon veranderd, maar die dure energie komt erbij en da’s bij heel wat gezinnen de druppel die de emmer doet overlopen. En de energieprijzen zijn nu de motor die alle prijzen fors laten oplopen. Een indexering van 2% op een loon van 1.300 euro is maar 26 euro, hé. En een indexering van 2% op een loon van 4.000 euro is 80 euro. Terwijl een brood voor allebei evenveel kost. Als je dan hier of daar een tegenslag hebt, dan heb je het zitten. Dat vier op de tien mensen aan hun spaargeld zitten om rond te komen, dat geloof ik. Zulke verhalen horen wij hier ook en dan zie je de stress in de ogen als ze dat vertellen.”

In 2021 nam het Gentse OCMW bij 48 gezinnen de energiefactuur deels of volledig ten laste. “We passen dan bij en stellen een begeleidingsplan op om te voorkomen dat die mensen als wanbetalers afgesloten worden van het net. Dat aantal dossiers ligt nu, na iets meer dan een half jaar, al op 106. Dus meer dan het dubbel. Ook onze energiecel, waarbij tien medewerkers instaan om Gentenaars te begeleiden met hun energiefacturen, ziet de toestroom spectaculair stijgen. En het zijn steeds dezelfde verhalen: mensen die hun spaargeld opgebruiken om facturen te betalen en dan bij de minste tegenslag in de problemen komen. Vorige week heb ik nog een verhaal gehoord van een man die ten einde raad de antiek die hij geërfd had van zijn ouders verkocht heeft. In paniek van de hand gedaan voor nauwelijks meer dan een appel en een ei. Dat is toch schrijnend?”

SWINNEN, S. Helft Vlamingen vreest armoede. Het Laatste Nieuws, 5 september 2022, 3.
E-mail Print kopieer
Copyright © 2024 Pelckmans maakt een deel uit van Pelckmans uitgevers
mens en samenleving logo