De arbeidsmarkt is sinds vorig jaar aan het afkoelen. In 2023 gingen dubbel zoveel jobs verloren door collectieve ontslagrondes als het jaar voordien, hoofdzakelijk in de industrie. Ook dit jaar loopt de teller al flink op.
Met een groei van 1,50 % was de Belgische economie vorig jaar een van de sterkste van Europa. Toch ging de industrie in de rode cijfers, met een krimp van 3,10 %. Dat vertaalde zich in een hoog aantal collectieve ontslagrondes. Volgens de FOD Waso (Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg), de overheidsdienst die de cijfers over herstructureringen bijhoudt, zijn er vorig jaar 83 rondes genoteerd die onder het wettelijke regime van collectief ontslag vielen. Alles samen leidde dat tot 7.339 ontslagen, of ongeveer twee keer zoveel als in 2022. In de voorbije tien jaar vielen er alleen in 2016 (sluiting Caterpillar en grote afdankingsronde bij ING) en het atypische coronajaar 2020 (met enkele grote ontslagrondes in de horeca en het transport) meer ontslagen via collectief ontslag.
Vooral in de industrie vielen enkele zware klappen, zoals bij papierfabrikant Sappi (685 ontslagen), tapijtenfabrikanten Balta (295 ontslagen), Mc Three Carpets (278), chemiebedrijf 3M (250) en verpakkingsonderneming Avery Dennison (245). In de dienstensector viel de grootste ontslagronde bij supermarktketen MatchProfi (656 banen).
Ook 2024 kondigt zich moeilijk aan. Vorig week waren er twee grote ontslagrondes bij chocoladebedrijf Barry Callebaut en chemiebedrijf Celanese, samen goed voor 720 verloren jobs. Daarnaast werden in januari ook banen geschrapt bij farmabedrijven Pfizer (62) en Baxter (50). Volgende week kondigt busfabrikant Van Hool, waar 2.500 mensen werken, een ingrijpend herstructureringsplan aan. Verwacht wordt dat ook daar een groot aantal jobs zal sneuvelen.
Labour hoarding
Econoom Johan Van Gompel van KBC ziet meerdere verklaringen. “De hoge energieprijzen hebben de Europese industrie al in 2022 in de problemen gebracht”, zegt Van Gompel. “Daarenboven zit de Belgische industrie in een recessie en staat de uitvoer onder druk. Het concurrentievermogen in ons land is door de vele automatische indexeringen van de voorbije jaren ook verslechterd, nadat die in de jaren voor de coronacrisis verbeterd was.”
Volgens Van Gompel is er nog een reden: er wordt minder aan labour hoarding gedaan dan de voorbije jaren. Dat is het fenomeen waarbij bedrijven werknemers toch aan boord houden als er wat minder werk is, omdat ze weten hoe moeilijk het is om geschikte mensen te vinden zodra het weer goed gaat. “Als het herstel uitblijft, moet je op een bepaald moment toch ontslaan, wat nu wellicht bij sommige bedrijven het geval is.”
Meer werkzoekenden
De grote herstructureringen passen in een ander rijtje van arbeidsmarktindicatoren die in de slechte richting evolueren. Het aantal werkzoekenden in Vlaanderen lag volgens de VDAB in februari 14 % hoger dan in dezelfde maand vorig jaar, terwijl er in januari 14 % minder vacatures waren dan een jaar geleden. Ook het cijfer dat de uitzendarbeid van koepelorganisatie Federgon meet, staat op het laagste niveau sinds 2014 – de lockdown buiten beschouwing gelaten. Uitzendarbeid is een belangrijke voorspeller voor de arbeidsmarkt.
Dat alles vertaalt zich in een arbeidsmarkt die langzaam wat minder krap wordt, met volgens de cijfers van de VDAB meer werkzoekenden voor minder vacatures. De war for talent woedt dus minder fel. Een enquête van hr-specialist Acerta is tekenend. Waar vorig jaar nog twee op de drie bedrijven vreesden dat hun beste werknemers zouden vertrekken, maakt nu maar één op de drie bedrijven zich daar nog zorgen over.
Geert Langenus, econoom bij de Nationale Bank van België, nuanceert de verslechtering op de arbeidsmarkt wel. “We zien vooral een vertraging na een zeer sterk 2021 en 2022, toen er telkens 100.000 jobs werden gecreëerd in België. Vorig jaar en dit jaar zullen er nog 40.000 tot 50.000 jobs gecreëerd worden. Het mag dan wat stroever gaan in de industrie, de dienstensector loopt wel goed. Daar worden nog veel jobs gecreëerd. De arbeidsmarkt blijft heel krap.”
Ook Van Gompel ziet de dienstensector als een belangrijke buffer voor het verlies aan jobs in de industrie. “Maar”, zegt hij, “het is geen goede zaak als de industrie te veel inkrimpt. De industrie creëert ook veel afgeleide jobs in de dienstensector.”
