Belgische jongeren worden steeds armer. Een op de vijf heeft recht op een verhoogde tegemoetkoming. Jonge vrouwen die nog studeren, blijken financieel het kwetsbaarst. “Met ons wordt te weinig rekening gehouden.”
Het zijn vooral onze 18- tot 25-jarigen die het moeilijker hebben om de eindjes aan elkaar te knopen. 40 % van de mensen die recht hebben op een verhoogde tegemoetkoming, is jonger dan 25 jaar, schreef De Standaard enkele weken geleden. Tussen 2008 en 2022 steeg het aantal leefloners in Vlaanderen jonger dan 25 jaar met 70 %, blijkt uit cijfers van Statistiek Vlaanderen. Wie een leefloon krijgt, ontvangt na drie maanden automatisch een verhoogde tegemoetkoming. Met dat voordeeltarief betaal je minder voor gezondheidszorg, zoals een bezoek aan een arts, een ziekenhuisopname of geneesmiddelen, en ontvang je ook andere voordelen.
Financiële stress
Hoe jonger iemand is als die er alleen voor staat, hoe kwetsbaarder op financieel vlak. Veel jongeren met een leefloon en dus een verhoogde tegemoetkoming studeren nog. Maar om zeker te zijn van het leefloon, moeten die studenten voldoen aan heel wat eisen: voor alle vakken geslaagd zijn, ze moeten werken, ze moeten hun maandelijkse inkomsten doorsturen. Die onzekerheid bezorgt zelfstandige studenten veel stress. “Na een tegenslag vallen ze snel van de financiële ladder, want er is geen partner met een inkomen of een back-up”, zegt CM-voorzitter Luc Van Gorp.
De Vlaamse Vereniging van Studenten (VVS) bevestigt het fenomeen. “Niet alleen het aantal financiële hulpvragen stijgt, maar ook de intensiteit van de gevraagde hulp”, zegt voorzitter Julien De Wit. “Dat komt door de democratisering van het onderwijs, en door de inflatie. Meer mensen kunnen studeren, maar niet alle studenten hebben er de financiële middelen voor.”
Meer studenten werken om te kunnen studeren. De Wit: “Een studentenjob zou een extraatje moeten zijn, geen maandelijks inkomen.” Toch zijn er heel wat studenten die met dat inkomen hun studies zelf moeten betalen. “Zo ontstaat het imago dat studeren duur is, dat het niet voor iedereen is weggelegd.”
Uit huis door schuldgevoel
Jongeren die thuis wonen zouden financieel beter beschermd zijn, stelt een studie van de socialistische mutualiteit Solidaris. Maar jongeren uit kansarme gezinnen trekken vaak op jonge leeftijd het huis uit vanwege een schuldgevoel, zegt Paul Callewaert, algemeen directeur van Solidaris. “Als ze thuis blijven wonen terwijl ze een inkomen ontvangen, stijgt het totale gezinsinkomen en kunnen hun ouders bepaalde rechten verliezen.”
Jonge vrouwen zijn bovendien financieel kwetsbaarder dan mannen: 70 % van de vrouwen met recht op een verhoogde tegemoetkoming, behoudt dat recht als ze op hun achttiende alleen gaan wonen. Uit cijfers van Solidaris en de CM blijkt ook dat vrouwen tussen 18 en 29 jaar met een verhoogde tegemoetkoming opvallend vaker psychologische hulp zoeken.
Pema Rooms (18) : “Leefloon aangevraagd op middelbare school”
“Ik ben dankbaar dat ik de kans krijg om te studeren, maar ik voel me ook schuldig. Mijn moeder heeft me altijd gemotiveerd en ze heeft als alleenstaande moeder hard gewerkt om mij alles te geven wat ik nodig had. Ik wil haar niet belasten met studiekosten, omdat ze het zelf niet breed heeft. Daarom vroeg ik vorig jaar een leefloon aan, toen ik nog op de middelbare school zat. Het was een lange administratieve weg, ik heb vijf maanden gewacht op de goedkeuring. Mijn eerste leefloon ontving ik eind oktober. De eerste maand van mijn studies heb ik moeten financieren met mijn spaargeld.”
“Ik studeer architectuur aan de UHasselt en zit op kot, maar ik ben nog gedomicilieerd bij mijn moeder. Ik val ook nog ten laste van haar, maar omdat ik voltijds alleen woon, krijg ik toch een leefloon. Ik moet wel aan enkele voorwaarden voldoen: iedere maand moet ik mijn inkomsten doorsturen, ik moet slagen voor al mijn vakken en ik moet maandelijks minstens één keer een studentenjob doen. Voldoe ik niet aan die voorwaarden, dan kan mijn leefloon worden stopgezet. Van die onzekerheid krijg ik stress, want als dat effectief gebeurt, is werken naast mijn studies de enige optie. Al die stress is niet goed voor mijn mentale gezondheid.”
“Toch is die financiële steun een grote hulp. Alleen daardoor kan ik studeren, opdat ik later een goedbetaalde job heb en uit de cyclus van financiële kwetsbaarheid kan komen. Ik studeer niet alleen voor mezelf, maar ook voor mijn moeder. Ik wil haar later financieel steunen, zodat ze toch nog kan genieten van het leven.”
Nisrine Bouabid (22): “Wij worden in het volwassen leven geduwd”
“Een zelfstandige student moet veel meer doen dan alleen studeren. Ik moet mijn financiële administratie bijhouden, facturen betalen, boodschappen doen, koken. Er komt veel op je af, en dat is niet gemakkelijk, zeker niet als je nog worstelt met de zaken waardoor je het huis bent uitgegaan. Wij worden in het volwassen leven geduwd en moeten alles zelf uitzoeken, leeftijdsgenoten worden daar pas later mee geconfronteerd.”
“Ik woon nu alleen in Brussel omdat ik er thuis ben, maar val niet meer ten laste van mijn ouders. Ik krijg een leefloon als student. De voorwaarden waaraan ik gebonden ben, motiveren me om te slagen. Ik heb recht op een verhoogde tegemoetkoming, maar zo voordelig is dat niet. Omdat ik arabistiek studeer in Gent, heb ik een treinabonnement nodig. Maar daar is geen korting op, die is er alleen voor heen- en terugtickets. En de abonnementen van de NMBS zijn erg duur. Omdat een jaarabonnement zo’n grote hap is uit mijn budget, koop ik nu maandabonnementen. Maar op het einde van de rit komt dat nog duurder uit.”
Yousra Abetouy (22): “Ik heb amper vrije tijd, maar het kan niet anders”
“Ik heb het gevoel dat alleenstaande studenten vaak vergeten worden. We zijn nochtans met velen. Mijn moeder is alleenstaande en heeft vier kinderen. Ik ben de oudste en dacht dat ik hoge kosten kon vermijden door thuis in Hasselt te blijven wonen en niet op kot te gaan in Antwerpen, waar ik hr studeer. Maar het is nog steeds te duur. Daarom ben ik ben werkstudent, ook al is dat nadelig voor mijn studies. Ik heb ook amper vrije tijd. Maar het kan niet anders, want als ik niet werk, kan ik niet naar school.”
“Ik ben niet meer ten laste van mama, omdat ik vorig jaar meer heb verdiend dan de voor werkstudenten toegelaten 9.000 euro. Mijn moeder verloor daardoor enkele maanden haar voordeeltarief, omdat zij voltijds werkt en er gekeken wordt naar het gezinsinkomen. Ik heb me moeten aansluiten bij de mutualiteit en ben nu alleenstaande student. Een leefloon heb ik niet aangevraagd, omdat ik ertegen opzag mijn hele situatie uit te leggen aan mensen die ik niet ken.”
“Studenten die het thuis niet breed hebben, kennen vaak hun rechten niet. We worden niet voorbereid op een zelfstandig leven. Als middelbare scholen info zouden geven over welke voorzieningen of hulpmiddelen er zijn voor jongeren in een financieel kwetsbare situatie, dan zouden we sterker in onze schoenen staan.”
Ilana Vantricht (24): “Het idee leeft nog dat je met een leefloon profiteert van het systeem”
“Ik had het thuis moeilijk tijdens de coronacrisis en zat niet goed in mijn vel. Ik had er nood aan om alleen te gaan wonen en daarom heb ik een leefloon aangevraagd. Daarmee kon ik een veilige thuis voor mijzelf creëren. Met een verhoogde tegemoetkoming kon ik de noodzakelijke psychologische hulp en medicatie krijgen tegen een lager tarief. Nu woon ik in Gent en studeer ik journalistiek aan de Erasmushogeschool in Brussel.”
“Ik vond het erg zwaar om een leefloon aan te vragen. Ik moest mijn situatie helemaal blootleggen bij het OCMW. Het is moeilijk om je zo kwetsbaar op te stellen, die mensen kennen je niet. Er heerst nog een taboe rond een leefloon aanvragen, mensen schamen zich ervoor, omdat het idee leeft dat je profiteert van het systeem. Maar zonder leefloon zou ik niet rondkomen. Zonder verhoogde tegemoetkoming zou ik de psychologische hulp niet kunnen betalen die ik nodig heb.”
