De keuze van het soort beursorder dat u aan uw bank of beursvennootschap geeft, kan u als belegger veel geld besparen. Sommige orders geven de mogelijkheid de behaalde winst veilig te stellen. Met andere orders vermijdt u dat u meer betaalt dan u wilt, of dat u slechts enkele van het aantal gevraagde stukken krijgt. De Tijd zette de orders die Euronext Brussel aanbiedt op een rij, al bieden niet alle beurshuizen alle soorten orders aan.
Niets lijkt zo gemakkelijk als een order op de beurs te plaatsen. De meeste beleggers bellen naar hun bank of beursvennootschap en vermelden gewoon het aantal stukken dat ze willen aan- of verkopen, of ze doen dat via het internet. Toch bestaat er een hele waaier aan beursorders. In grote lijnen kunnen we de beursorders indelen in drie categorieën: de orders zonder limiet, de orders met limiet en de speciale orders.
Op de beurs van Brussel kan u twee soorten orders zonder limiet doorgeven. Via dergelijke orders bepaalt u niet hoeveel u maximaal wilt betalen voor een aandeel of hoeveel u minimaal wilt krijgen voor een effect dat u verkoopt. De order tegen de openingskoers of ‘open order’ is een eerste voorbeeld. U kan ze zowel op de fixing- als op de continumarkt gebruiken, maar alleen tijdens de zogenaamde vooropeningsperiode, voor het eigenlijke openen van de markt. Hoeveel u betaalt of ontvangt voor de betrokken aandelen, is bij een order tegen de openingskoers maar bekend op het moment van de eerste handel. U kan de order niet meer annuleren als de prijs u niet bevalt. Het is ook niet zeker dat de order volledig uitgevoerd wordt. Als u bijvoorbeeld 200 aandelen wou verkopen tegen de openingskoers en er dagen maar voor 150 aandelen kopers op, blijven de resterende 50 aandelen van uw order in de markt liggen.
Orders zonder limiet
Met een order tegen de marktprijs of ‘marktorder’ geeft u de opdracht effecten te kopen of verkopen tegen elke prijs voor zover er voor de gevraagde hoeveelheid een tegenpartij is. De order wordt altijd onmiddellijk uitgevoerd. Indien de order niet volledig uitgevoerd kan worden, wordt het niet-uitgevoerde gedeelte aan het orderboek toegevoegd zonder limiet. Dit type order is heel gevaarlijk voor illiquide aandelen. Een handelaar of andere belegger kan in het orderboek zien dat u bijvoorbeeld stukken tegen eender welke prijs wilt verkopen. Hij kan daar gebruik van maken door een absurd lage aankooplimiet in te brengen. Zulke orders veroorzaken dikwijls koersschommelingen van meerdere procenten op de fixingmarkt.
Orders met limiet
Beleggen met limietorders is de verstandigste manier voor de particuliere belegger. Aldus kan u exact bepalen hoeveel u maximaal wilt betalen of minimaal wilt ontvangen voor een aandeel. U kan een limietorder altijd opgeven, zowel op de fixing- als op de continumarkt en zowel voor als tijdens de beurshandel.
Een bijzonder geval is de ‘market-to-limit-order’ . Hierbij geeft u geen limiet op. De order wordt uitgevoerd tegen de eerst beschikbare beste prijs. Maar indien de order niet volledig wordt uitgevoerd, wordt het restant automatisch gelimiteerd tegen de uitvoeringsprijs van het eerste gedeelte. We illustreren met een voorbeeld: stel dat u 250 aandelen wil kopen van Ter Beke. Aan de verkoopzijde biedt een partij 200 stukken aan tegen 60 euro, en iemand 50 stukken aan 62 euro. De aankoop van 200 stukken wordt meteen uitgevoerd tegen 60 euro, maar voor de resterende 50 stukken wordt een aankooplimiet van 60 euro in het orderboek geplaatst, wachtend op een verkoper tegen die prijs. Helaas bieden slechts enkele gespecialiseerde beurshuizen dit order aan, aangezien u voor dit soort orders een overzicht moet hebben van het orderboek.
Bij het doorgeven van een limietorder kan u niet zomaar elke koers ingeven. Euronext Brussel hanteert hiervoor strikte regels. Indien het aandeel noteert tussen 0 en 50 euro, moet de limiet telkens een veelvoud zijn van 0,01 euro. Bij aandelen met een koers tussen 50 en 100 euro, ligt de limiet op veelvouden van 5 cent. Indien u bijvoorbeeld een aandeel Solvay wilt kopen, dat tegen 72 euro noteert, kan u als limiet 72,05 opgeven. 72,04 euro is niet mogelijk, omdat het geen veelvoud is van 0,05 euro. Een aandeel kan in Brussel dus nooit pakweg 70,94 euro kosten.
Voor aandelen met een koers tussen 100 en 500 euro, bedraagt de toegestane limiet een veelvoud van 10 cent. Bij aandelen tussen 500 en 1.000 euro wordt de limiet een veelvoud van 50 cent. Aandelen die meer kosten dan 1.000 euro, zoals die van de Nationale Bank, kunnen enkel worden verhandeld met limieten van 1 euro.
Speciale orders
Euronext biedt ook een aantal heel bijzondere orders aan, die echter niet door alle makelaars ter beschikking worden gesteld. ’95 % van alle particuliere orders zijn marktorders of limietorders’, zegt Eric Stevens, de gedelegeerd bestuurder van het Antwerpse beurshuis Leo Stevens & Co. ‘Toch laten de meeste gespecialiseerde beursvennootschappen ook de speciale orders toe.’
Wanneer u uw winst veilig wilt stellen, voorkomen dat het verlies te veel oploopt, of goedkoop aandelen wilt inslaan, kan u gebruik maken van stoporders . Met een stoporder geeft u een bepaalde limiet op. Pas wanneer de limiet wordt bereikt, treedt een verkoop- of aankooporder in werking zonder limiet. De kans dat de order uitgevoerd wordt, is zeer groot. Er is echter geen enkele garantie over de prijs.
Stel dat Fortis tegen 18 euro noteert, en u het verlies wil beperken tot 1 euro per aandeel, dan kan u een stoporder (in dit geval ook stop-lossorder genoemd) ingeven tegen 17 euro. Indien het aandeel daalt tot 17 euro of minder, zal uw order automatisch in de markt verschijnen tegen eender welke koers. Dat kan 17 euro zijn, maar ook 16,50 of minder.
De onzekerheid over de prijs kan u vermijden door van uw stoporder een ‘ stop limiet order ‘ te maken. Ook deze order wordt geactiveerd wanneer een bepaalde koers wordt bereikt. Maar in plaats van een marktorder, wordt bij het bereiken van de op voorhand vastgestelde grens (de ‘stop’) een limietorder aangemaakt. Bij dit soort order voert u dus twee limieten in: een voor de grens te bepalen (de ‘stop’), en een voor de minimumprijs te bepalen waartegen u wil verkopen of de maximumprijs waartegen u wil kopen (de ‘limiet’). In ons voorbeeld van Fortis zou u als stop 17 euro kunnen opgeven, en als limiet 16,50 euro. Dat betekent dat u de aandelen zal verkopen wanneer de prijs onder 17 euro zakt, maar niet onder 16,50.
De stop limiet orders gelden ook voor de aankoop van effecten: indien u 100 Mobistars wil kopen tegen maximaal 54 euro, kan u de order pas in werking laten treden indien de koers bijvoorbeeld tot 53,50 euro zakt.
Bij de stop limiet orders geldt één beperking: bij een verkooporder moeten zowel de stopprijs als de limietprijs lager liggen dan de biedkoers in het orderboek wanneer u het order plaatst. Omgekeerd moeten bij een aankooporder beide hoger liggen dan de geldende laatkoers in het orderboek.
Bij een ‘Fill-and-kill’ -order wordt de order uitgevoerd tegen de door u bepaalde limiet, of een betere koers indien dat mogelijk is. Maar als een deel van de order niet meteen wordt uitgevoerd, wordt het resterende deel geannuleerd. Stel dat u 300 aandelen wilt kopen tegen 25 euro per stuk. Indien er slechts 200 aandelen worden aangeboden tegen 25 euro, koopt u enkel die stukken. De resterende aankoop van 100 stukken verschijnt niet in de markt, maar wordt geannuleerd. Een variant hierop was het ‘Alles-of Niets’-order, waarbij de order ofwel volledig werd uitgevoerd, of onmiddellijk werd geannuleerd. Euronext schafte dit ordertype echter in 2003 af.
Een ander type is het ‘Minimum quantity’-order , of order met onmiddellijke minimale uitvoering . Hierbij geeft u aan wat de minimale hoeveelheid is die u verhandeld wilt zien. Zo voorkomt u dat u bijvoorbeeld één of enkele aandelen koopt of verkoopt, en dat de kosten hoger oplopen dan de waarde van de transactie. Bij een minimum quantity order moet meteen bij de invoer ervan het opgegeven minimum via het orderboek kunnen worden verhandeld. De resterende effecten worden dan in de markt geplaatst als een gewoon limietorder. Die limiet is automatisch de prijs waaraan het minimumpakket is verhandeld. Als het opgegeven minimum niet meteen kan worden verhandeld, wordt de hele order geannuleerd.
We illustreren met een voorbeeld: wanneer u 500 aandelen van de illiquide holding Beluga wilt kopen, kan u als minimaal te verhandelen aantal aandelen 200 opgeven. Enkel wanneer iemand 200 aandelen aanbiedt, gaat de transactie door. Indien de prijs van die transactie 7,50 euro bedraagt, wordt een aankooporder aangemaakt voor de resterende 300 aandelen tegen een limiet van 7,50 euro. Dit type order is alleen mogelijk op de fixingmarkt, en kan net als een ‘fill-and-kill’-order alleen tijdens de normale handelsuren worden ingevoerd.
Een laatste type is het ‘ijsbergorder’ of ‘verborgen order’ . Met dit type kan je een groot volume in alle veiligheid op de markt plaatsen, omdat slechts een gedeelte van de order getoond wordt. De order met verborgen hoeveelheid is nuttig voor de belegger die vreest dat zijn beurstransactie de koers van het effect te veel beïnvloedt. IJsbergorders worden enkel aanvaard in veelhouden van 10 van de minimaal te verhandelen hoeveelheid, en enkel wanneer ze gepaard gaan met een limietkoers.
‘De ijsbergorder en de minimum quantity order bieden we niet aan’, zegt Patrick van de Kerckhove van Bolero, de beleggerssite van KBC Securities. ‘Het zijn orders voor institutionelen, die toegang hebben tot het hele orderboek.’
‘Wij bieden de orders wel aan, maar ze zijn eigenlijk alleen geschikt voor professionelen’, beaamt Eric Stevens. ‘Het is wel zo dat wij van tactische orders gebruik maken voor onze klanten. Zo loont het om te weten welke orders voorrang hebben in het orderboek, om pakweg 5 seconden voor een fixing een order in te brengen of te veranderen.’
Die voorrang van de orders is een ander belangrijk element. Een limietorder met een betere prijs dan de evenwichtskoers komt altijd eerst aan bod. Wilde u bijvoorbeeld kopen tegen 1.500 euro, maar komt er een evenwicht tot stand op 1.480, dan betaalt u uiteraard slechts 1.480 euro maar wordt u eerder bediend dan wie slechts 1.480 euro bood.
Na de ‘betere limieten’ komen de orders zonder limiet aan bod, in chronologische volgorde. Als laatste komen de limietorders waarvan de limiet gelijk is aan de evenwichtskoers aan bod. Kooplimieten onder en verkooplimieten boven de evenwichtskoers worden uiteraard niet bediend.
