Werkgevers vragende partij, maar kraan al te ver opendraaien ligt gevoelig in regering
In 2023 zijn 53 % meer vergunningen voor arbeidsmigratie toegekend dan in de jaren voordien. Door de krapte kijken werkgevers almaar meer naar buitenlandse werkkrachten, maar de kraan al te ver opendraaien ligt gevoelig in de regering.
Voor Vlaamse werkgevers is arbeidsmigratie van buiten de Europese Unie een steeds belangrijker kanaal om vacatures in te vullen. In 2023 gaf Vlaanderen bijna 16.700 niet- EU-burgers de toelating hier te komen werken, ruim de helft meer dan in de periode 2019-2022, toen jaarlijks gemiddeld 10.890 vergunningen werden afgeleverd. Dat blijkt uit cijfers die De Tijd opvroeg bij het kabinet van Vlaams minister van Werk Jo Brouns (CD&V).
Oorzaak is de chronische krapte op onze arbeidsmarkt. Vorig jaar waren bij de Vlaamse arbeidsbemiddelaar VDAB amper 2,3 werkzoekenden beschikbaar per vacature. Opmerkelijk: hoewel de situatie in 2022 nóg nijpender was, met 1,7 werkzoekenden per vacature, lag het aantal niet-EU-burgers dat in dat jaar een werkvergunning kreeg met 16.000 lager dan in 2023.
Economische migratie van niet-EU’ers passeert langs twee kanalen. Via een arbeidskaart kunnen werknemers van buiten de EU 90 dagen aan de slag gaan in Vlaanderen. Dat systeem dient vooral voor seizoensarbeid. Voor wie hier langer wil werken en verblijven, is er de gecombineerde werk- en verblijfsvergunning. De zogenaamde ‘single permit’ wordt na aanvraag van de werkgever afgeleverd door de Vlaamse Dienst Economische Migratie en de federale Dienst Vreemdelingenzaken.
Meer weigeringen
Opvallend is dat relatief veel aanvragen voor een werkvergunning geweigerd worden. Vorig jaar werden 2.000 dossiers afgewezen. In het verleden waren dat er hoogstens 600 per jaar. De toename is vooral een gevolg van strengere controles op economische migratie. In de nasleep van een aantal schandalen installeerde Brouns een controlekamer die nakijkt of de financiële toestand van een onderneming wel een extra aanwerving verantwoordt. In 2022 kwam illegale tewerkstelling van erkende arbeidsmigranten op de werf van de chemiespeler Borealis aan het licht. Dat najaar werden ook 600 single permits on hold gezet voor Turkse en Marokkaanse werknemers, al bleek het achteraf grotendeels vals alarm.
Het systeem van de single permit is vooral opgezet om midden- en hooggeschoolde buitenlanders aan te trekken. Aan hen zijn de tekorten op de arbeidsmarkt het grootst. Hooggeschoolde profielen raken vlot aan een vergunning, maar voor middengeschoolden bepaalt de regering welke knelpuntenjobs in aanmerking komen.
Ondanks de smeekbede van de vakbonden en werkgeversorganisaties van de Sociaal- Economische Raad van Vlaanderen (SERV) om de kraan voor middengeschoolde profielen verder open te draaien, doet de politiek dat niet. De sociale partners vroegen in 2023 dat de lijst voor middengeschoolde knelpuntvacatures uitgebreid zou worden met 50 functies. De Vlaamse regering beperkte de lijst uiteindelijk tot 29 jobs, waardoor voor onder meer stukadoors, dakdekkers, chef-koks en technici voor communicatienetwerken nog geen vlotte procedure geldt.
Daarbovenop verstrengde de regering het toezicht op werkgevers die middengeschoolde profielen willen aantrekken die niet op de lijst staan. Zij moeten binnenkort bewijzen dat ze negen weken gezocht hebben naar een geschikt profiel in Vlaanderen. Vandaag ligt die termijn nog op zes weken. ‘Het is belangrijk dat we niet ondoordacht te werk gaan. Arbeidsmigratie moet de laatste optie zijn om vacatures in te vullen, en dat onder strikte voorwaarden om misbruik te vermijden’, zegt Brouns. ‘Zo’n nultolerantiebeleid is essentieel als we het arbeidsmigratiekanaal voor meer functies willen openstellen.’
Gevoelig thema
Het njet van de regering ligt de sociale partners nog altijd op de maag, maar toont hoe gevoelig het onderwerp is. ‘We hebben in de SERV lang gedebatteerd welke functies we wilden openstellen. Net als de regering vinden we dat we eerst moeten kijken naar de in actieven in Vlaanderen, naar Waalse en Brusselse werkzoekenden en naar EU-burgers. Maar we stellen vast dat voor die 50 profielen (waarvan er dus maar een deel op de lijst van 29 belandden, red.) nergens overschotten zijn’, zegt SERV-voorzitter en Unizo- topman Danny Van Assche.
Toch wil zowel CD&V als Open VLD de lijst met middengeschoolde knelpuntberoepen voor arbeidsmigranten uitbreiden. ‘Voor passieve migratie moeten we een strenge lijn aanhouden, maar als gekwalificeerde werkkrachten onze economie komen versterken, moeten we dat aanzwengelen’, zegt viceminister-president Gwendolyn Rutten (Open VLD). De twee partijen willen daar bij de vorming van de volgende Vlaamse regering werk van maken, maar dat ligt moeilijk bij de N-VA.
De Vlaams-nationalisten vinden dat eerst zwaarder moet worden ingezet op arbeidsmobiliteit vanuit Wallonië en vrezen voor ‘ongewenste gevolgen’ van arbeidsmigratie. ‘Topprofielen moeten we veel vlotter kunnen aantrekken, maar als we zien dat nog een arbeidsreserve in Wallonië beschikbaar is, moeten we die eerst activeren. Dit mag geen gemakkelijkheidsoplossing zijn, want daarvoor is de impact op onze samenleving te groot. Denk aan volgmigratie en de uitdagingen in het onderwijs en de huisvesting’, zegt parlementslid Maaike De Vreese (N-VA).
