De Belgische vergrijzingskosten vallen tegen 2070 hoger uit dan in andere EU- landen met hoge schulden, zoals Spanje en Italië. De Nationale Bank stelt een combinatie van maatregelen voor. Ze sluit daarbij een aftopping van de hoogste pensioenen niet uit.

België zit, net als andere Europese landen, midden in een vergrijzingsgolf. Een almaar groter deel van de bevolking is gepensioneerd, terwijl het aandeel van de bevolking op arbeidsleeftijd, dat de pensioenuitgaven potentieel financiert, krimpt. Die beweging zal de komende decennia nog versterken. De publieke pensioenuitgaven zouden volgens het jongste rapport van de vergrijzingscommissie in ons land oplopen van 11,50 % van het bruto binnenlands product (bbp) vandaag naar 13,50 % in 2050.

Vergrijzing

Volgens het recentste vergrijzingsrapport van de Europese Commissie zouden de Belgische pensioenuitgaven tegen 2070 niet alleen hoger uitvallen dan in de buurlanden Nederland en Duitsland, maar ook hoger dan in andere landen met hoge schulden, zoals Spanje, Italië en Frankrijk. Een analyse van de cijfers door de Nationale Bank toont aan dat dat niet toe te schrijven is aan een sterkere vergrijzing in België, maar omdat we te vroeg stoppen met werken, te weinig mensen aan het werk zijn en de uitkeringsratio – het gemiddelde pensioen in verhouding tot het gemiddelde loon van werkenden – relatief hoger is.

‘De oplopende vergrijzingskosten zetten de houdbaarheid van de Belgische overheidsfinanciën in het algemeen onder druk’, zegt de Nationale Bank. ‘De Belgische overheidsschuld, die 104 % van het bbp bedraagt, zal de komende jaren gestaag toenemen door een structureel begrotingstekort dat naar 5 % van het bbp evolueert. Om de toename van de schuld te stoppen moet het begrotingstekort naar beneden. Die opdracht lijkt onmogelijk zonder de verwachte toename van de pensioenuitgaven in verhouding tot het bbp significant te drukken.’

Simulaties

De Nationale Bank heeft enkele simulaties gedaan over hoe de uitgavenratio naar omlaag kan worden gebracht. De meest welvaartsverhogende beleidsoptie bestaat erin de werkgelegenheid van ouderen op te krikken, omdat dat tegelijk de pensioenuitgaven drukt, het bbp verhoogt en het armoederisico verkleint. Concreet zou op korte termijn de effectieve pensioenleeftijd met een jaar moeten stijgen.

De Nationale Bank vraagt zich in een adem wel af of dat makkelijk te realiseren valt. Hetzelfde geldt voor het verhogen van de productiviteit van de Belgische werknemers en het opkrikken van de werkzaamheidsgraad in het algemeen. Het zijn de effectiefste en minst schadelijke opties, maar België scoort op beide parameters al jaren ondermaats.

Een vierde optie is de meest explosieve: het verlagen van het gemiddeld pensioen of op zijn minst van de toename van de pensioenen. ‘Of dat scenario het juiste evenwicht vormt tussen het verzekeren van de financiële houdbaarheid en de toereikendheid van het pensioenstelsel is open voor discussie’, zegt de Nationale Bank. Maar een zekere verlaging is volgens de bank te overwegen, omdat ze een aanzienlijke en blijvende besparing oplevert.

De maatregel, die politiek een hoog sciencefictiongehalte heeft, moet wel gericht zijn, zegt de Nationale Bank. ‘Een vermindering van (de toename van) het gemiddeld pensioen gebeurt bij voorkeur ten nadele van de hoogste pensioenen, om het armoederisico niet te verhogen.’

Volgens de zelfstandigenorganisatie Unizo worden de pensioenen onbetaalbaar zonder diepgaande maatregelen. Ze reageert op de publicatie van de Nationale Bank met een reeks eigen voorstellen, zoals de totale afschaffing van de perequatie van de ambtenarenpensioenen (waardoor die meestijgen met de lonen van actieve ambtenaren), het koppelen van een pensioenmalus (die vroege vertrekkers financieel afstraft) aan de pensioenbonus en het beperken van de duur van de gelijkgestelde periodes tot maximaal vijf jaar.

DUJARDIN, D. Nationale Bank stelt aftopping hoogste pensioenen voor. De Tijd, 9 november 2023, 3.

Het pensioenrapport van de Nationale Bank vind je hier.