Goedkope energie en honderden miljarden aan protectionistische groene Amerikaanse subsidies dreigen tal van Europese bedrijven naar de VS te lokken. De EU wil een nieuwe handelsoorlog vermijden, maar hoe?
Een existentiële bedreiging. Of nog: een moment waarop de Europese industrie dreigt te verdrinken en het snel kan gaan. De zware woorden die Europees Commissaris Thierry Breton begin deze week gebruikte om de oplopende handelsspanningen met de VS te omschrijven, spreken boekdelen. Het is economisch vijf voor twaalf en de zenuwen in Brussel staan strakgespannen. Meer dan ooit is het besef doorgesdrongen: America First is nog niet voorbij. Ook niet onder de nieuwe president Joe Biden.
Aanleiding voor de Europese bezorgdheid is de stroom aan groene subsidies die opgenomen zijn in de recent aangenomen Amerikaanse klimaatwet, die officieel ‘Inflation Reduction Act’ heet. Die ‘protectionistische’ wet wordt op 1 januari in de VS van kracht. De toekenning van liefst 369 miljard dollar aan overheidssteun dreigt het economische speelveld tussen beide Navo-bondgenoten grondig door elkaar te schudden, en dat in het voordeel van de Amerikaanse bedrijven.
‘Buy American’
Te beginnen op de automarkt, waar de slogan ‘Buy American’ helemaal terug is. Amerikanen die een elektrische auto kopen, gemaakt in eigen land en voorzien van een lokaal gefabriceerde batterij, krijgen vanaf volgend jaar tot 7.500 dollar aan belastingvoordelen, toegeschoven door Joe Biden. Iets wat tot nu toe vooral Frankrijk in het verkeerde keelgat is geschoten.
Maar daar houdt het niet op. Amerikaanse bedrijven krijgen miljoenen aan belastingkortingen als zij inzetten op duurzame vliegtuigbrandstof, windparken, waterstof, batterijen, zonne-energie en andere vormen van groene energie. Die subsidies liggen veel hoger dan wat hun rechtstreekse Europese concurrenten krijgen.
Tel daarbij de peperdure energieprijzen in Europa – aardgas bijvoorbeeld, is in de VS tot vijf keer goedkoper – en je begrijpt waarom energie-intensieve bedrijven zoals de Noorse kunstmeststofproducent Yara en mondiale chemiereuzen zoals BASF en Tata Chemicals, publiekelijk overwegen om een deel van hun productie naar de VS te verhuizen. En dat nu door de oorlog in Oekraïne het Europese handelstekort in één jaar tijd geëxplodeerd is van 7 naar 65 miljard euro. Terwijl het Europese continent ook steeds meer afhankelijk wordt van de invoer van vloeibaar lng vanuit de VS.
Europese oorlogskas
Het besef in Brussel groeit dan ook dat er snel gereageerd moet worden. Zo niet dreigt Europa traag maar zeker te veranderen in een industriële woestijn. Met de goedkeuring van Frankrijk en Duitsland zou er achter de schermen druk gewerkt worden aan een eigen omvangrijke oorlogskas met groene Europese subsidies voor een aantal strategische en hoogtechnologische industrietakken. Een oorlogskas die het ‘Europees Soevereiniteitsfonds’ zou worden gedoopt, schrijft Politico op basis van twee anonieme Europese topdiplomaten.
De Europese Commissie zou daar het initiatief voor nemen, om te vermijden dat EU-landen op eigen houtje noodpakketten met nationale subsidies zouden uitdelen, zoals sommige lidstaten al deden tijdens de gascrisis. Tot tevredenheid van Parijs, dat de voorbije weken meermaals pleitte voor eigen ‘Buy European’-subsidies en – indien nodig – zelfs extra invoerheffingen.
Of het zover komt, zal in grote mate afhangen van Duitsland. Berlijn stond tot voor kort veeleer weigerachtig tegenover de Franse vraag om in een subsidiewedloop met de VS (en China) te stappen. Maar dat zou aan het veranderen zijn. Na topoverleg dinsdag tussen de economieministers van beide landen, werd benadrukt dat Parijs en Berlijn nauw gaan samenwerken om een gezamenlijk Europees antwoord uit te werken op de Amerikaanse ‘Inflation Reduction Act’.
In eerste instantie is het daarbij de bedoeling om een nieuwe handelsoorlog met de VS, zoals in de periode van Donald Trump, te vermijden. Diplomatiek topoverleg binnen en buiten de EU – onder meer begin volgende week met de VS – moet daarover meer duidelijkheid brengen.
