Waarom dalen de voedingsprijzen niet sneller, nu de prijzenpiek van de grondstoffen voorbij is? Testaankoop wil dat de Mededingingsautoriteit daar een onderzoek naar instelt.
De prijzen van melk, boter en room zijn op de internationale markten al een jaar aan het dalen, maar in de winkel zijn de prijzen van zuivelproducten gewoon blijven doorstijgen. Van de zuivelproducten die Testaankoop bijhoudt, zijn er 36 in prijs gestegen, 4 gelijk gebleven en maar 1 gedaald. In andere productcategorieën doet zich hetzelfde voor. Ook granen en plantaardige oliën zijn op de wereldmarkt goedkoper geworden, maar de consument heeft er nog weinig van gemerkt. ‘Het is duidelijk dat de consument nog lang niet kan profiteren van die positieve evoluties. Testaankoop heeft daarom de Mededingingsautoriteit op de hoogte gebracht’, meldt de consumentenorganisatie zelf.
‘We hebben dat gedaan omdat we de indruk hebben dat er een probleem is’, zegt woordvoerster Laura Clays. Aan het begin van de voedselketen dalen de prijzen, aan het einde stijgen ze. Er zijn dus aanwijzingen dat de dalende grondstoffenprijzen onvoldoende doorgerekend worden door de grote voedingsproducenten. We willen graag dat dat beter onderzocht wordt.’
Langlopende contracten
Volgens de index die de voedingsorganisatie FAO publiceert, is zuivel in een jaar tijd met 21 % in prijs gedaald, graan met 25 % en plantaardige olie met 48 %. Toch zijn in de Belgische winkels zuivelproducten nu 20 % duurder dan een jaar geleden, producten met graan 15 % en oliën 16 %.
‘De tarweprijs is inderdaad gezakt, maar wij betalen nog altijd evenveel voor onze bloem’, zegt Eddy Van Damme, de voorzitter van Bakkers Vlaanderen. ‘De maalderijen stoppen zich weg achter het argument dat andere kosten gestegen zijn.’ Sommige bakkers betalen nu wel minder voor energie. Al zijn er ook die een goedkoop contract hadden, dat pas recent beëindigd is. De lonen voor het winkelpersoneel zijn wel fors gestegen. ‘We houden de productiekosten bij in onze bakkerij-index’, zegt Van Damme. ‘Afgelopen voorjaar bleek dat die kosten een prijsdaling van 3 of 4 cent zouden rechtvaardigen. Dat is natuurlijk niet de moeite, en veel bakkers zijn ook een beetje bang dat de energieprijzen weer omhoog kunnen gaan. De broodprijs is de afgelopen tijd weliswaar niet gedaald, maar ook niet verder gestegen.’
Er is ook een andere reden waarom de dalende grondstofprijzen nog niet merkbaar zijn in de winkelkar, zegt Kathleen De Smedt van kaasproducent Milcobel. Langlopende contracten veroorzaken een forse vertraging. ‘Wij zitten vast aan prijsafspraken met onze klanten. Toen de prijzen vorig jaar op recordhoogte stonden, hebben we die extra kosten niet volledig doorgerekend. Nu zich het omgekeerde voordoet, geldt dat net zo goed. Het is absoluut niet zo dat de voedingsindustrie van de situatie profiteert door haar marges te verhogen. Dat is een totaal verkeerd beeld.’
Marge voor de winkel
Dat de marges in de hele voedingsketen vorig jaar gedaald zijn, blijkt uit cijfers van voedingsfederatie Fevia. ‘De voedingsbedrijven hebben 30 procent van de stijging van de productiekosten gedragen door hun marges te verlagen. Zonder die inspanning zouden hun verkoopprijzen 42 % hoger geweest zijn’, zegt economisch adviseur Carole Dembour van Fevia. ‘Er is nu dus margeherstel nodig om te kunnen blijven investeren en aanwerven. De bakkers hebben bijvoorbeeld zwaar te lijden gehad onder de hoge grondstoffenprijzen, ze hebben nu wat ademruimte nodig om verder te kunnen werken.’
De voedingsindustrie wil ook voorkomen dat winkelketens eventuele prijsverlagingen gebruiken om hun eigen marge weer op te krikken. Onder meer Colruyt en Ahold Delhaize trokken in het voorjaar aan de alarmbel over hun afkalvende marges. Die zijn nu gedaald tot een historisch dieptepunt van 1,29 %, meldde winkelfederatie Comeos woensdag. De federatie spreekt over de moeilijkste situatie in dertig jaar.
‘Als wij de prijzen verlagen, moeten de supermarkten dat ook doen. Alle spelers in de voedingsketen moeten dan consequent zijn’, zegt Bart Buysse, de ceo van Fevia. Ook de overheid speelt een rol, brengt hij in herinnering. Een eventuele harmonisering van de btw kan de prijs van sommige producten weer doen stijgen.
Goedkope pizza, dure confituur
Dembour stelt ook vast dat sommige prijzen wel degelijk al dalen. Uit detailcijfers van Statbel blijkt dat 38 procent van de voedingscategorieën in juni goedkoper was dan in mei. Dat gold voor onder meer pizza’s, rundvlees, verse zeevruchten, kaas en roomijs. De voedingsprijzen stegen grosso modo nog wel op maandbasis, maar slechts met 0,30 %. ‘De prijzen zijn aan het stabiliseren en hebben soms al een keerpunt bereikt’, stelt ze vast. ‘Voor de meeste producten geldt dat ze niet langer almaar duurder worden. Al zijn er uitzonderingen, omdat sommige grondstoffen nog wel in prijs stijgen. De prijs van glazen verpakkingen zit op recordniveau, wat bijdraagt aan de hoge prijs van bijvoorbeeld confituur. En vergeet niet dat ook de lonen zullen blijven stijgen. Het is dus niet zo dat dalende grondstoffenprijzen zich één op één vertalen in lagere winkelprijzen.’
Bakker Eddy Van Damme kan dat beamen. ‘De meeste bakkers hebben de prijs van het brood al een tijdje niet meer verhoogd. Maar een daling valt op korte termijn evenmin te verwachten. De prijzen van veel grondstoffen blijven hoog.’
