Het went dat onze winkelkar duurder wordt

In heel wat Belgische huishoudens lukt het weer om de eindjes aan elkaar te knopen. Toch blijft het voor veel landgenoten niet evident om op vakantie te gaan of een betaalbare bril te kopen. Vier inzichten uit de nieuwe Consumentenbarometer van Testaankoop: “Onze brillenmarkt behoort tot de duurste van Europa.”

8 % ervaart zware financiële stress

Eerst het goede nieuws: het gemak waarmee huishoudens hun dagelijkse uitgaven doen, lijkt er in 2024 op vooruitgegaan. Dat blijkt uit de nieuwe consumentenbarometer van Testaankoop, waarover ‘De Morgen’ bericht. De consumentenorganisatie peilt sinds 2018 jaarlijks naar het financiële comfort van Belgische huishoudens. Het aandeel Belgen dat “zware financiële stress” ervaart, lag met 8 % nooit lager.

De dalende energieprijzen spelen daarbij zeker een rol – de bevraging gebeurde eind 2024, voor de kleine opstoot van prijzen begin dit jaar. Een derde van de gezinnen gaf toen aan moeite te hebben met de energiefactuur, een pak minder dan in 2022 (40%). Ook de winkelkar weegt minder door. Voedingswaren als vlees, vis, groenten en fruit behoren tot de sterkste dalers in de index.

Dat laatste is toch een tikje verrassend. Het voorbije jaar hebben producten als bloemkool (-8 %), gemengd gehakt (-6 %) of fishsticks (-5 %) dan wel een daling ingezet, de inflatie in de supermarkt ligt nog steeds hoger dan voor de energiecrisis in 2022. De prijs van basisproducten zoals olijfolie (+60 %) of aardappelen (+48 %) is op drie jaar tijd stevig de pan uit gerezen, toont de monitoring van Testaankoop.

Het went met andere woorden dat het boodschappenlijstje een grote hap uit het budget neemt. “Mensen grijpen wellicht ook wat meer naar huisproducten, of wachten vaker promoties af”, zegt Gert Van Tittelboom van Netwerk Tegen Armoede.

43 % worstelt met het onderhoud van zijn woning

“Het leven blijft duur”, vervolgt Van Tittelboom. “Heel wat mensen binnen ons netwerk spenderen twee derde van hun inkomen aan vaste kosten zoals huur en voeding. Dan blijft er voor de rest niet zo veel over.”
Dat beaamt Laura Clays, woordvoerder van Testaankoop: “Ook al gaat het iets beter dan vorig jaar, de Belgen blijven financieel fragiel. Nog altijd 55 % van hen heeft moeite om op het einde van de maand een bedrag te sparen.” En hoewel de energiekost minder nijpend is, geven net meer huishoudens dan vorig jaar aan dat de huur (16 %), de afbetaling van een lening (16 %) of het onderhoud van een woning (43 %) moeilijk is.

De betaalbaarheid van woningen staat sterk onder druk, blijkt uit een recente analyse van ‘De Tijd’. Terwijl de afbetaling van een appartement lang rond 25% van het mediane inkomen lag, is dat de jongste jaren zo’n 28 %. De huurprijzen stegen vorig jaar dan weer met 6 % bij wie een nieuw contract afsloot, meer dan het inflatiepeil.

Dat zijn geen kosten waarop je kunt besparen. Ook het openbaar vervoer is zo’n basisdienst die onder druk staat. Vanaf 1 april verhoogt De Lijn de ticketprijzen, terwijl die het betaalbaarheidsplafond al voorbij zijn voor één op de zes Belgen.

37 % kan moeilijk een bril betalen

Minder essentiële uitgaven – op het eerste gezicht dan toch – lijken vaak te sneuvelen. Een structurele stijger in de Consumentenbarometer zijn brillen, gehoorapparaten of andere gezondheidstoestellen. Al 37 % van de huishoudens ervaart daar problemen, tegenover 28 % in 2018.
“We hebben in België een goed vangnet, maar een bril is daar niet bij”, zegt opticien Koen Van Pottelbergh. Een minderjarige kan in België twee keer een terugbetaling van 28 euro krijgen voor een montuur. “Als je weet dat mensen gemiddeld om de vier à vijf jaar een nieuwe bril nodig hebben, schiet je daar niet ver mee. De brillenmarkt in België behoort tot de duurste in Europa.”

Via het project ‘Eyes For Belgium’ voorziet Van Pottelbergh in betaalbare brillen. In Nederland wordt door experts al langer gewezen op de kansenongelijkheid die voortvloeit uit ‘brilarmoede’ of ‘visuele armoede’. Als een kind het bord niet kan lezen, heeft dat nu eenmaal een effect op de leerprestaties. Maar ook de fysieke en sociale ontwikkeling krijgt een knauw. “Alles wat wij doen, begint bij zien”, zegt Van Pottelbergh. “Een kind zou daar niet mogen onder lijden.”

53 % heeft moeite om op reis te gaan

Tijdens de zomer van 2024 registreerde Statbel 9,3 miljoen reizen in buiten-en binnenland, een nieuw record. En nooit eerder namen zoveel mensen in Europa het vliegtuig. Alleen: er is ook een grote groep die zwaar in de buidel moet tasten om met vakantiekiekjes te pronken. Liefst 53 % van de Belgische huishoudens geeft in de Consumentenbarometer aan dat een grote vakantie geen sinecure is.

Vooral alleenstaande ouders en/of huurders haken daardoor af in Vlaanderen, toont de Europese SILC-inkomensenquête aan. Respectievelijk 32 en 35 % van die groepen kan zich geen week vakantie veroorloven.
“Wij zien inderdaad dat die groep alleenstaande ouders zeer kwetsbaar is”, zegt Flora Joossens van Iedereen Verdient Vakantie, een platform dat mensen met een beperkt budget koppelt aan toeristische aanbieders met een sociale korting. “Maar Center Parcs tegen 30% korting, dat blijft nog altijd heel duur voor veel mensen.”

Minister van Toerisme Melissa Depraetere (Vooruit) wil de komende legislatuur het aanbod aan betaalbare vakanties verder versterken, onder meer via een extra investering in het platform. “Zodat ook kwetsbare gezinnen en alleenstaanden er even tussenuit kunnen.”