Er is een nieuw Tiktok-fenomeen opgedoken onder de naam ‘raad de leerling’, dat jongeren online te kijk zet. In sommige gevallen ontaardt het in pesterijen en haatboodschappen. Het atheneum in Berchem besloot al om een melding te doen bij het parket.
“2C. F… Gatlelijk.” Het is slechts één van de omschrijvingen – begeleid door afbeeldingen van onder meer een Marokkaanse vlag – die op een Tiktok-account zijn verschenen in het ‘raad de leerling’-genre. Op Tiktok schieten dergelijke accounts, telkens per school, de laatste tijd als paddenstoelen uit de grond. Meestal wordt de eerste letter van de naam van een leerling gegeven, samen met een cryptische omschrijving van de persoon en afbeeldingen van kledij of kapsels. Volgers moeten dan raden om wie het gaat. Leerlingen van de school kunnen vaak zelf suggesties doorsturen naar de beheerder van het account.
Niet alle accounts zijn bedoeld om leerlingen uit te lachen. Er circuleren ook pagina’s waar expliciet bij vermeld staat dat het niet de bedoeling is om haat te verspreiden. De omschrijvingen op die accounts zijn eerder neutraal of zelfs expliciet positief, al merkt een schooldirecteur op dat de grens tussen een ludieke post en belachelijk maken soms heel dun is. Evengoed ontaarden de pagina’s in pure pesterijen.
Heel wat scholen worstelen met de problematiek. “We doen er alles aan om het fenomeen te bestrijden. Dat is heel moeilijk omdat het zich buiten de school afspeelt”, zegt Peter Smeulders, adjunct-directeur van het Koninklijk Atheneum Berchem. “Vorig schooljaar hebben we voor het eerst zo’n account opgemerkt, maar er zijn al verschillende gepasseerd. Sommige posts gaan echt wel te ver. Het fenomeen speelt zich vooral af in de eerste graad. Op die leeftijd kunnen zaken die gepost worden online een eigen leven gaan leiden in het hoofd van kinderen. In die mate dat het hun leven gaat overheersen. Dat heeft echt een mega-impact.”
In Antwerpen kunnen scholen via het zogenaamde scholenprotocol – een samenwerkingsverband tussen de middelbare scholen, de politie en het parket – rechtstreeks melding maken bij het parket wanneer er sprake is van mondelinge of schriftelijke bedreigingen. “Wij hebben zo’n melding gedaan, want als school is het heel moeilijk om ertegen op te treden”, zegt Smeulders, die zegt dat ook ouders al een klacht hebben ingediend bij de politie. “We weten niet wie achter die pagina’s zit. We hebben al heel veel leerlingen aangesproken en Tiktok-accounts bekeken, maar je kan makkelijk anoniem met een andere gebruikersnaam inloggen. We stoppen er nochtans heel veel moeite in. De opvoedsters en zorgcollega’s volgen dit voortdurend op en rapporteren regelmatig Tiktok-kanalen. Maar we krijgen dan telkens de melding terug van Tiktok dat er geen strafbare dingen zijn vastgesteld. Ook preventief doen we ontzettend veel. We hebben zelfs vakken mediawijsheid en coaching ingevoerd om tijd te maken voor onder meer klasgesprekken over sociale media.”
Het valt wel op dat de video’s op verschillende ‘raaddeleerling’-accounts zijn weggehaald. Eén school in Tielt bevestigt ons dat ze de beheerder van zo’n pagina hebben geïdentificeerd, waarna die gevraagd is om de inhoud te verwijderen. Ook bij GO! Atheneum De Ring in Leuven hebben ze een leerling kunnen betrappen die een post verzond naar de beheerder van zo’n account. “Gelukkig vond de eigenaar de ingezonden tekst te verregaand en heeft hij die geweigerd”, zegt directeur Catherine Vanaise. “Wij hebben met de leerling gesprekken gehad over de impact die dit heeft op anderen. De ouders zijn op de hoogte gesteld en de leerling kreeg een sanctie. Dat we iemand betrappen, is helaas uitzonderlijk. Dat gebeurt eerder bij toeval, door actief te luisteren en zaken op te vangen op de speelplaats of gangen.” (Lees verder onder de foto)
De nieuwe trend doet expertisecentrum Mediawijs denken aan de ‘Gossip girl’-accounts die vorig jaar opgang maakten. Via anonieme accounts werden toen roddels verspreid over leerlingen, wat ook leidde tot klachten bij de politie. “Dit is opnieuw een nieuwe vorm van cyberpesten en haatspraak”, zegt expert media-opvoeding Karen Linten. “Zowel voor scholen als voor ouders is het cruciaal om het gesprek over die fenomenen gaande te houden, zodat jongeren het gevoel hebben dat ze ergens terechtkunnen als het uit de hand loopt.”
