mens en samenleving logo

Koffieprijs op hoogste peil in halve eeuw

De prijs van koffiebonen heeft op de grondstoffenbeurzen het hoogste peil bereikt in 47 jaar. Voor de dagelijkse cafeïneshot zullen we binnenkort meer moeten neertellen.

Het was de Braziliaanse handelaar Volcafe, een van de grootste ter wereld, die deze week alarm sloeg. Na een rondgang door honderden plantages kwam het bedrijf tot de conclusie dat de Braziliaanse oogst dit jaar afstevent op 34,4 miljoen zakken van 60 kilogram, ongeveer 11 miljoen minder dan in september was ingeschat. Voor handelaars in futurecontracten is dat een signaal om kooporders door te geven. Marktschaarste betekent immers hoge prijzen. Wie er dan vroeg bij is, kan de futures later mogelijk met winst doorverkopen.

De prijs voor arabica-koffie steeg woensdag naar 3,35 dollar per pond. Dergelijke niveaus zijn voor het laatst bereikt in 1977 – inflatie weliswaar niet meegerekend. Dit jaar is de prijs al bijna verdubbeld. Volcafe koesterde tot vorige week nog de hoop dat een voorspoedige oogst in Brazilië de schaarste zou milderen.

In een rapport over de verwachte opbrengst van 1.850 plantages benadrukt Volcafe hoe sterk de klimaatverandering de koffieteelt beïnvloedt. Tussen april en september was het erg droog, waardoor de bodem uitdroogde, struiken hun bladeren verloren en moeizaam tot bloei kwamen. Waar zich wel bloesem vormde, ging het vaak mis met de vruchtvorming.

Het tekort aan arabicabonen dreigt nog verergerd te worden doordat in Vietnam, een andere grote koffieproducent, de oogst van de robustavariëteit tegenviel.

Cacao

De problemen op de koffiemarkt lijken behoorlijk op wat zich eerder dit jaar voordeed in de cacaosector. Ook cacao steeg op de grondstoffenmarkten tot recordniveaus, onder meer doordat extreem weer de oogst in de Afrikaanse landen Ghana en Ivoorkust had doen mislukken. “Dat is het grote verschil tussen deze prijspiek en de pieken uit het verleden”, zegt koffieconsultant en -brander Raf Van den Bruel, eigenaar van de webshop RAF Coffee. “In het verleden was er altijd een duidelijke aanleiding: onverwachte vorst of de uitbraak van een schimmelziekte. De markt kon dat op termijn altijd wel opvangen. Nu wordt een meer structureel onevenwicht verwacht.”

Jaarlijks stijgt de vraag naar koffie wereldwijd met enkele procenten door de bevolkingsgroei en stijgende welvaart. Er is nog weinig marge om die extra vraag te beantwoorden met meer aanbod, zegt Van den Bruel. “En daar heeft de klimaatverandering zeker mee te maken. Vooral lange droogtes zijn een probleem.” De hoge prijs die nu voor koffiefutures wordt betaald, zal wel weer dalen, maar niet tot het oorspronkelijke niveau, verwacht Van den Bruel.

Terwijl heel wat spelers in de cacaosector de noodzaak inzien van een duurzamere keten, is dat besef in de koffiewereld nog veel minder doorgedrongen, zegt Jelle Goossens van Rikolto. Die ontwikkelingsorganisatie werkt samen met duurzame koffietelers in onder meer Afrika. Die verduurzaming is volgens Goossens op termijn het juiste antwoord op de problemen van de sector. “De koffieboeren moeten de middelen hebben voor investeringen om de teelt klimaatbestendiger te maken, zoals nieuwe variëteiten en infrastructuur. Ook is er nieuwe aanplant nodig om aan de vraag tegemoet te komen. Dat kan alleen als de boeren nauw samenwerken met grote branders en traders, en niet langer de speelbal zijn van speculatieve prijsschommelingen op de internationale markten.”

In het topsegment van de koffiemarkt werken afnemers al wel goed samen met de producerende boeren, zegt Goossens. “De traders bieden de boeren een betere ondersteuning, zodat ze verzekerd zijn van een continue toelevering. In het segment van de dure koffie zijn de marges daarvoor beschikbaar. Maar het grootste deel van de koffieboeren werkt voor de afnemers die koffie zien als een bulkproduct dat op beurzen wordt verhandeld en waar veel druk op de prijzen bestaat.”

Prijzen lang te laag

In die zin hebben de hogere prijzen ook wel een positieve kant, zegt Van den Bruel. “De koffieprijzen zijn lange tijd veel te laag geweest, zodat de economische duurzaamheid onder druk kwam. Daardoor is koffie buiten de twee grootste producerende landen, Vietnam en Brazilië, lang een weinig aantrekkelijk gewas geweest. De Afrikaanse landen hebben om die reden grotendeels afgehaakt. In Vietnam en Brazilië is de teelt steeds intensiever geworden, met de inzet van kunstmest en bestrijdingsmiddelen.”

De vraag in welke mate de hoge prijzen ook in de supermarkt merkbaar zullen zijn, is nog moeilijk te beantwoorden. Op de grondstoffenbeurzen in New York en Londen worden vooral futures verhandeld vanuit een financiële invalshoek. De prijzen kunnen er snel stijgen, maar ook snel dalen. De prijs van de fysieke koffie is minder onderhevig aan bokkensprongen. De koffieprijs voor de consument volgt met vertraging, omdat branders en traders behoorlijk wat koffie in voorraad hebben. Bovendien wordt veel koffie verkocht op basis van contractprijzen. Die liggen vast voor een langere periode.

Wel zou uit interne documenten gebleken zijn dat JDE Peet’s, het bedrijf achter onder meer Douwe Egberts, in Brazilië prijsverhogingen van 30 % zou overwegen. In een mededeling aan klanten zou het bedrijf verwijzen naar de klimaatimpact op de prijzen. De invloed van de grondstofprijs op de winkelprijs van koffie is wel groter dan bij chocolade. Een pak koffie bestaat voor honderd procent uit bonen, al dan niet gemalen. Chocolade daarentegen is een verwerkt product, waarbij cacao maar een van de ingrediënten is, naast suiker, vet en melk.

Voorlopig is de hogere koffieprijs nog niet doorgedrongen tot de Belgische winkelrekken. Volgens gegevens van het statistiekbureau Statbel is koffie in de winkel nu 2 % duurder dan een jaar geleden. Dat is minder dan de stijging van de algemene levensduurte, die 3,20 % bedroeg. De Belgische gezinnen geven 0,40 % van hun bestedingen uit aan koffie.

MOOIJMAN, R. Koffieprijs op hoogste peil in halve eeuw. De Standaard, 12 december 2024, 20.
E-mail Print kopieer
Copyright © 2025 Pelckmans maakt een deel uit van Pelckmans uitgevers