Een op de drie kinderen in armoede krijgt geen, onvoldoende of slecht eten mee naar school. Dat blijkt uit nieuwe cijfers van kinderarmoedeorganisatie Stichting Pelicano. ‘We proberen kindjes snel een extra patatje of boterham toe te stoppen.’
“Bij kindjes in armoede heb je twee mogelijkheden: ofwel zitten er in de brooddoos alleen chips, donuts of sandwiches zonder beleg, ofwel is de brooddoos té goed in orde.” An Pottier (43) is zorgpartner voor kinderarmoedeorganisatie Stichting Pelicano en al tien jaar directeur van de basisschool Hendrik Conscience in Oostende. Als hoofd van een school in een centrumstad, die dan ook nog eens in een buurt met veel kansarmoede ligt, ziet ze de effecten van armoede dagelijks in de brooddozen van haar leerlingen. “Ouders doen het vaak liever zelf met wat minder, dan dat het zou opvallen dat hun kind in armoede leeft.”
Een op de drie kinderen in armoede krijgt geen, onvoldoende of slecht eten mee naar school. Dat maakt Stichting Pelicano bekend tijdens de Week tegen kinderarmoede, die ze in het leven riep naar aanleiding van de internationale dag voor de uitroeiing van armoede op 17 oktober. “Drie maaltijden per dag is geen luxe, het is een basisrecht”, zegt Christiaan Hoorne, algemeen directeur van Stichting Pelicano. “Daarnaast baart het ons zorgen dat het probleem deze omvang heeft aangenomen: op deze manier heeft elk kind wel een vriendje of vriendinnetje met een lege brooddoos.”
inflatie en energiecrisis
In heel België leeft ongeveer één kind op de tien in extreme armoede. De organisatie krijgt zelf jaarlijks ongeveer 350 hulpaanvragen binnen om een van hen te begeleiden. Voor de zomer steeg het aantal aanvragen enorm, omdat ook meer ouders uit de lage middenklasse door de inflatie en energiecrisis in de problemen kwamen. “Ik doe al tien jaar toezicht in de refter en merk dat het aantal leerlingen dat geen boterhammen mee heeft de voorbije jaren aan het stijgen is”, zegt Klaas Bruggeman (33), stafmedewerker bij Sint-Idesbald, een basisschool voor het buitengewoon onderwijs in Roeselare. “Soms zitten ze ’s ochtends zo lang op de bus dat ze hun lunch als ontbijt moeten opeten. ’s Middags schamen ze zich te veel om zelf eten te vragen.”
Consumentenorganisatie Test Aankoop berekende dat een winkelkar in september 2022 gemiddeld 13,20 % duurder is dan een jaar voordien. Omdat de prijzen intussen maar blijven stijgen, verwacht Stichting Pelicano een nieuwe piek in het aantal hulpaanvragen tijdens of net na de winter. “Ouders moeten nu kiezen: de energiefactuur betalen of een goed gevulde winkelkar mee naar huis nemen met gezonde producten”, legt Hoorne uit. De toename van het aantal lege brooddozen staat volgens hem symbool voor een groter armoedeprobleem, dat zich vaak achter gesloten deuren afspeelt.
Kringloop van armoede
Ook directeur Pottier merkt dat armoede zich op tal van manieren op haar school uit, zelfs al bij kinderen vanaf 2,5 jaar. “Kinderen hebben soms geen koek mee of eten al om 10 uur hun eerste boterhammetje op omdat ze honger hebben. Maar het uit zich ook in de kleding: kinderen die nu nog met sandalen naar school komen, terwijl ze een verkoudheid hebben. Of die dicht bij de verwarming kruipen omdat ze thuis geen warmte hebben. Sommige gezinnen op onze school zijn ook regelrecht slachtoffer van huisjesmelkerij. De kinderen vertellen dat als het regent ze in een nat bed moeten slapen.”
Honger, koude en een slechte omgeving hebben uiteraard negatieve gevolgen voor de fysieke gezondheid van kinderen. Maar een lege maag heeft ook invloed op hun verdere psychologische ontwikkeling. Een studie van de universiteit van Georgetown in de Verenigde Staten vond dat kinderen die jonger zijn dan vijf jaar en met voedselonzekerheid te maken krijgen een levenslange leerachterstand kunnen oplopen. Later zou het ook kunnen leiden tot gemoedsstoornissen en gedragsproblemen.
stukjes appel
In de klas worden de gevolgen van honger al snel zichtbaar. En dus zijn scholen ook vaak de eerste om zo goed en zo kwaad als het kan in te grijpen. In samenwerking met de stad Roeselare biedt de school van Bruggeman zo al tweemaal in de week om 10 uur aan alle leerlingen een stuk fruit aan, “om de grote honger te breken”. Binnenkort doet de school ook mee aan het project Brooddoosnodig van Enchantée vzw, dat buitenstaanders toelaat een brooddoos, kom soep of warme maaltijd te schenken aan kinderen in armoede.
Ook de school van Pottier probeert zelf met oplossingen te komen. “We proberen altijd te zorgen dat de andere kindjes er niets van merken. Bijvoorbeeld door een appel te snijden en de stukjes aan iedereen uit te delen. Of door hen snel een extra patatje of boterham toe te stoppen. We staan ’s middags heel vaak boterhammen te smeren. Maar wij zijn geen cateraar, onze hoofdtaak moet onderwijs blijven.”
Voor Stichting Pelicano is het tijd dat de Vlaamse overheid ingrijpt. Volgens de organisatie reikt die wel enkele kortetermijnoplossingen aan, maar ontbreekt een langetermijnvisie. De organisatie roept de Vlaamse overheid daarom op om met een duurzaam armoedebestrijdingsplan te komen. “De Vlerick Business School berekende voor ons dat elke euro die geïnvesteerd wordt in een kind, de maatschappij op termijn 5 à 9 euro kan opleveren”, besluit Hoorne.
