Drie leerlingen op honderd hebben geen geld voor boeken

Drie procent van de leerlingen in het secundair onderwijs heeft geen schoolboeken wegens armoede. Dat blijkt uit de nieuwe Boekencheck van vzw Krijt. Het goede nieuws? Scholen kunnen zelf het verschil maken.

Op de 45 middelbare scholen uit Vlaanderen en Brussel die deelnemen aan de Boekencheck zitten volgens vzw Krijt in totaal 952 leerlingen die als gevolg van armoede geen schoolboeken hebben. De kans is groot dat de deelnemende scholen dan nog de betere leerlingen zijn van de klas qua materiaal- en armoedebeleid. “Het aantal leerlingen zonder boeken op een gemiddelde school ligt wellicht nog hoger”, zegt Colette Victor, coördinator bij vzw Krijt.

Het is een probleem dat al langer dan vandaag bestaat. “Maar er is wel een groeiende groep kinderen die opgroeit in arme gezinnen”, zegt Wim Van Lancker, professor sociaal werk en sociaal beleid aan het Centrum voor Sociologisch Onderzoek (KU Leuven). Net die gezinnen werden extra hard getroffen door de coronacrisis.

Ook de vermarkting van schoolboeken speelt een rol. Waar de aankoop van schoolboeken vroeger altijd via de school verliep, kiezen de meeste scholen er vandaag voor om via webshops bij uitgevers te bestellen. Vaak moeten ouders dan zelf de bestelling regelen. Blijft de betaling uit, dan komen ouders op een zwarte lijst van de leverancier terecht en worden de boeken ook niet geleverd.

De gevolgen voor het zelfbeeld en de ontwikkeling van de getroffen kinderen zijn bijzonder nefast, zegt Van Lancker. “Een van de kenmerken van armoede is dat mensen dat zoveel mogelijk verborgen houden. Als kinderen zonder schoolboeken in de klas moeten zitten, worden net alle spotlights op hen gericht. Dat stigmatiseert en verhoogt de kans dat leerkrachten hen anders behandelen.”

Scholen kunnen echter veel problemen verhelpen door proactiever op te treden, stelt vzw Krijt. Zo zijn er scholen die ervoor kiezen om de hele boekenverkoop via de leverancier te laten verlopen. Andere scholen kiezen er dan weer voor om bij kwetsbare gezinnen als tussenpersoon op te treden, door de boeken op school te laten leveren en ouders bijvoorbeeld met een afbetalingsplan laten betalen. Bij die tweede regeling was het aandeel leerlingen dat zonder schoolboeken zat de helft minder.

“Er zijn veel scholen die niet beseffen dat ze de macht hebben om te onderhandelen met leveranciers”, zegt Victor. “Ze moeten een regierol durven op te nemen en zelf het gesprek aan te knopen met kwetsbare ouders. Of op tijd aan leveranciers vragen hoeveel ouders nog niet betaald hebben. Nu zijn de kinderen de dupe van het systeem.”

Vzw Krijt pleit ook voor een ethisch charter tussen de scholen, de uitgevers en de Vlaamse regering, om te verhinderen dat de prijzen van schoolboeken de pan uit swingen. Maar Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) vindt dat de verkoop van schoolboeken volledig vrij moet gebeuren.

“Wel hebben we de schooltoeslag opgeschroefd en de inkomensgrenzen daarvan verruimd. In principe zou die dekkend moeten zijn, als die natuurlijk voor schoolkosten gebruikt wordt. Daarnaast delen we dit jaar 20.000 Robin-passen uit aan kwetsbare gezinnen, waarmee ze de schoolboeken kunnen afbetalen. Ook dat willen we in de toekomst opschroeven”, aldus Weyts bij monde van zijn woordvoerder.

Volgens Van Lancker zijn die Robin-passen echter niet meer dan een pleister op een open wonde. “Het doet niks af aan het feit dat heel wat gezinnen de schoolkosten niet meer kunnen dekken. Hoe houden we schoolgaan betaalbaar voor iedereen? Daar moet het gesprek over gaan.”

Het eigen materiaalbeleid tegen het licht houden, kan al helpen. Zo wist het Heilig Hartinstituut in Heverlee (DM 8/9), dat net als inmiddels 200 andere scholen een traject bij vzw Krijt volgde, de factuur met 70 euro te drukken. “Ook een maximumfactuur in het middelbaar of meer inzetten op open source-lesmateriaal zou overwogen moeten worden,” aldus Van Lancker.

LELONG, J. Drie leerlingen op honderd hebben geen geld voor boeken. De Morgen, 24 september 2021, 9.

E-mail Print kopieer
Copyright © 2024 Pelckmans maakt een deel uit van Pelckmans uitgevers
mens en samenleving logo