Grootschalige enquête laat kinderen en jongeren zelf aan het woord, de resultaten zijn verontrustend

De Vlaamse jeugd heeft opvallend veel schrik om zelf ziek te worden, verveelt zich kapot en krijgt stress van het afstandsonderwijs. Dat blijkt uit een grootschalige enquête van verschillende kinderrechtenorganisaties. De helft van de kinderen en jongeren geeft aan dat er thuis meer ruzie is sinds de lockdown.

“Ik haat corona. ik heb het met alles moeilijk. Ik kan niet meer slapen, ik heb ruzie met familie, ik heb het moeilijk met schoolwerk. Het is allemaal gewoon te heftig.” Zo beschrijft een meisje van zestien haar lockdownsituatie in een recente enquête van het Kinderrechtencommissariaat, het Kenniscentrum Kinderrechten en de Kinderrechtencoalitie. Zo’n 17.000 kinderen (8 tot 11 jaar ) en 27.000 jongeren (12 tot 17 jaar) schetsen daarin een veelheid aan worstelingen tijdens deze coronacrisis.

Neem bijvoorbeeld school: bijna de helft geeft aan meer stress te ondervinden door het afstandsleren, een percentage dat gradueel stijgt per leerjaar. Een kwart van de bevraagde jongeren en kinderen geeft dan weer aan dat het thuis te druk is om schoolwerk te maken. Heimwee naar de schoolomgeving speelt serieus op: 70 procent van de kinderen en 45 procent van de jongeren geeft aan de schoolbanken te missen.

“Het perspectief van kinderen en jongeren komt te weinig aan bod”, klinkt een oud zeer bij de organisaties: wanneer de overheid nieuwe maatregelen of versoepelingen afkondigt, zijn ze vaak de grote afwezigen. Op het thuisfront is dat niet anders: bijna een kwart van de jongeren mag niet meepraten over de regels.

Vooral het gebrek aan sociale contacten lijkt voor velen een harde noot om te kraken. Hoewel het merendeel aangeeft zich thuis te kunnen ontspannen en digitaal contact te houden met vrienden, komt ‘slechts’ 76 procent van de kinderen en 50 procent van de jongeren ‘bijna elke dag’ buiten. Eén kind op de vijf heeft bovendien geen leeftijdsgenootje om mee te spelen. “Dat betekent eigenlijk dat die kinderen al maanden helemaal alleen zijn”, zegt Lien Magerman, coördinator van de Kinderrechtencoalitie. “Wat doet dat met het mentale welzijn van zo’n jongere?”

De nummer één-emotie die de Vlaamse jeugd nu meer ervaart dan voor de coronacrisis is dan ook geen verrassing: verveling (77 procent van de kinderen en 62 procent van de jongeren). “Dat ik me echt rot verveel en altijd de hele dag op mijn computer zit en dat wil ik niet maar ik heb niets anders om te doen”, is de reactie van een meisje van 10 jaar in het rapport. Ook gevoelens zoals eenzaamheid, verdriet en boosheid, moeheid of stress worden door een aanzienlijk deel aangeduid, al is er ook een kleine groep die zich rustiger of zelfs gelukkiger voelt.

De voorbije weken hebben heel wat organisaties al aan de alarmbel getrokken, zegt Lien Magerman. “Vaak met goede kennis van zaken.” Eerdere signalen uit de sector over een stijging aan spanningen en geweld op het thuisfront worden trouwens nog maar eens bevestigd. Liefst de helft van de kinderen en jongeren geeft aan dat er sinds de lockdown thuis meer ruzie is. Van de ongeveer 1 op 10 die fysiek of verbaal geweld meemaken, geeft het merendeel aan dat dit nu ‘een beetje meer’ of ‘veel meer’ voorkomt.

Tussen ‘Karrewiet’ en ‘de afspraak’

“Met deze bevraging willen we vooral heel expliciet de aandacht op de visie van kinderen vestigen”, vertelt Magerman. Opvallend vindt ze bijvoorbeeld de angst om ziek te worden. Die speelt bij één op de drie, terwijl kinderen en jongeren volgens de wetenschap net weinig risico lopen om ernstige symptomen te ontwikkelen. “Dat geeft aan dat informatie niet genoeg op maat was van kinderen en jongeren”, zegt Magerman. “Denk maar aan de versoepeling waarbij je met één extra volwassene mocht sporten. Veel kinderen hadden zoiets van: ‘wat is het verschil tussen sporten en spelen?’ Zij konden zich nog nauwelijks buiten begeven. Als dat zonder de juiste context gebeurt, voedt dat een zekere angst.”

In die zin is het frappant dat de groep jongeren zich door die communicatie het meest in de steek gelaten voelt: slechts 56 procent begrijpt de richtlijnen doorgaans goed, terwijl dat bij de kinderen 93 procent is. Volgens Magerman gaapt er een gat “tussen Karrewiet en De afspraak”, waardoor een groep tieners niet goed bereikt wordt.

De enquête, die tussen 11 en 17 mei is afgenomen, komt vlak na een week waarin het perspectief van de jongeren al heel wat aandacht kreeg: de zomerkampen kregen groen licht, de speeltuinen gaan vanaf vandaag opnieuw open en in het maatschappelijke relancecomité is er een plaatsje voorzien voor Alexandra Smarandescu, voorzitster van de Vlaamse Jeugdraad. “Dat er verder onderzocht wordt of een heropstart van de scholen voor alle kinderen mogelijk is, vinden we ook een stap in de goede richting”, zegt Magerman.

Volgens de verschillende kinderrechtenorganisaties is het vooral belangrijk om lessen te trekken uit de bevindingen voor een eventuele tweede golf. “Preteaching blijkt bijvoorbeeld een grote stressfactor met zich mee te brengen, dus moeten we misschien evalueren hoe we dat op een betere manier kunnen inrichten”, zegt Magerman, die daarnaast wijst op de situatie van kwetsbare jongeren. Jongeren die financiële problemen ervaren of in een groepsvoorziening verblijven, scoren in de enquête namelijk een pak slechter. “Die jongeren zijn de voorbije weken al zichtbaarder geworden. Het zal nu zaak zijn om ze zichtbaar te houden.”

MARTIN, M. Jeugd voelt zich bang, verveeld en gestrest. De Morgen, 27 mei 2020, 6.