Vorig jaar werd een recordhoeveelheid van 17.000 ton aan voedselhulp bedeeld
Niemand zet graag de vernederende stap, en toch blijkt elk jaar opnieuw dat er meer mensen richting een voedselbank trekken. Ook 2019 was een – triest – recordjaar.

Uit het nieuwste jaarverslag van de Belgische Federatie van Voedselbanken (BFVB), blijkt dat een recordaantal mensen vorig jaar een beroep deed op voedselhulp via de lokaal aangesloten verenigingen. Maandelijks ging het om 168.476 mensen, 6,00 % meer dan in 2018. Daarnaast kregen nog eens 153.524 mensen hulp via niet-aangesloten organisaties en OCMW’s, wat het totaal op 321.000 mensen bracht. Ook dat totaalcijfer is een stijging van 5,00 %.

Wie

Voedselhulp zit al jaren ‘in de lift’ in ons land, sinds begin de jaren 90 is een constante stijging te merken. En waar in 2007 nog 1,00 % van de Belgische bevolking werd bereikt door de voedselbanken, is dat nu al 1,50 %.

“We zien in het publiek dat naar onze voedselbanken trekt dat bepaalde kansengroepen sterk vertegenwoordigd zijn”, zegt voorzitter Piet Vanthemsche. Eénoudergezinnen maken bijna de helft van dat publiek uit, waaronder driekwart alleenstaande moeders. Ook de groep tussen 18 tot 24 jaar nam de afgelopen jaren toe.

Verklaring

Hoe is die sterke stijging te verklaren? De Statbel-cijfers over armoederisico tonen de voorbije tien jaar wel een stijging, van 14,60 naar 16,40 %, maar dat is nog steeds niet in dezelfde orde als die van de voedselbanken. Volgens de Europese indicatoren van Eurostat is er in diezelfde periode zelfs een lichte daling: ongeveer 1 op de 5 Belgen loopt risico op armoede of sociale uitsluiting.

“Een deel is wellicht te wijten aan het feit dat meer mensen de weg vinden naar onze voedselbanken. Ons stukje in de taart is groter geworden”, zegt Vanthemsche. De voedselbanken verdeelden vorig jaar 17.936 ton aan voedselhulp, ook al een record.

Maar ‘meer capaciteit’ is lang niet de enige verklaring. “We weten dat zulke hulp erg vernederend kan zijn voor mensen, en dus echt als een laatste piste geldt”, zegt armoedespecialist Bea Cantillon (UAntwerpen). Ze merkt op dat de globale armoedecijfers dan wel vrij stabiel blijven, die voor de bevolking ‘op actieve leeftijd’ stijgt. Dat blijkt ook uit de kansarmoede-index van Kind en Gezin, die geldt als een goede indicator voor ‘diepe armoede’: in 2018 groeide ruim 14,00 % van de kinderen tussen 0 en 3 jaar in Vlaanderen op in kansarmoede, tien jaar eerder was dat nog zo’n 8,00 %.

Leefloon

Volgens Cantillon is het duidelijk dat de toename bij de voedselbanken gelinkt is aan de dalende kwaliteit van de sociale bescherming in ons land. “De voorwaarden voor een leefloon zijn strenger geworden, en bovendien is het ontoereikend. Net daarom sturen OCMW’s hun leefloners vaak al meteen door naar de voedselbanken. Dat duidt allemaal op een diep falen van het beleid. Als we echt iets willen veranderen, moet het systeem opnieuw genereuzer.” Het optrekken van het leefloon is volgens Cantillon een binnenkopper in de strijd tegen armoede.

Ook wat betreft de voedselbanken staat het beleid voor een belangrijke beslissing. Vanaf 2021 wordt het aparte Europees fonds voor voedselhulp geïntegreerd in een breder sociaal fonds, waarbij lidstaten minimum 2,00 % van het budget aan voedselhulp moeten voorzien, met een ‘aanbeveling’ van de Europese Commissie om naar 4,00 % te gaan. In het minimumscenario valt er jaarlijks een gat van zo’n 5 miljoen euro voor de Belgische voedselbanken.

“Die Europese hulp is bovendien essentieel om een evenwichtig en continu aanbod te voorzien. De overschotten van distributie en industrie zijn namelijk niet op voorhand in te schatten”, zegt Vanthemsche.

Minister Nathalie Muylle (CD&V), bevoegd voor Armoedebestrijding, geeft aan dat er momenteel onderhandelingen lopen over de financiering, onder meer met de gewesten. Volgens haar is er veel goodwill aanwezig rond de tafel voor een engagement om de huidige volumes en financiering te behouden.

MARTIN, M. ‘Succes voedselbank duidt op diep falen van beleid’. De Morgen, 12 februari 2020, 5.