Jonge vluchtelingen hebben niet het gemakkelijkste parcours. Een eigen sportteam zorgt voor veerkacht en nieuwe kansen.
Jonge vluchtelingen
Niet-begeleide minderjarige vluchtelingen zijn kinderen en jongeren die alleen in ons land aankomen, zonder ouders of familie. Deze groep jongeren is heel divers, zowel qua leeftijd, sociale status als achtergrond.
Ze dragen heel wat moeilijke levenservaringen met zich mee: een lange onveilige reis, trauma en verlies en stress rond het achterlaten van familie.
Ook na aankomst in België volgt een moeilijk parcours. Ze moeten het hoofd boven water houden in een cultuur die ze niet kennen en botsen op ingewikkelde juridische procedures. Soms zijn ze moedeloos en boos. Maar veel meer nog zijn ze veerkrachtig en stralen ze van levensvreugde.
Minor-Ndako leerde meer dan vijftien jaar geleden deze jonge vluchtelingen kennen vanuit hun opvang en begeleiding in verschillende vestigingen in Vlaanderen en Brussel.
Eens gaan sjotten
Net als andere leeftijdsgenoten doen jonge nieuwkomers graag aan sport. Helaas botsen ze bij veel clubs op gesloten deuren: er is geen plaats, het is te duur voor jongeren die alleen wonen en vooral de drempel van de club is vaak te hoog. Zet als jonge vluchteling maar eens in je eentje de stap naar een sportclub waar vriendengroepen al jaren samen sporten.
Wordt er dan toch eens gesport, dan vertrekt dat aanbod vaak vanuit de jeugdhulp. Begeleiders stellen voor om “eens te gaan sjotten tegen de mannen van een ander opvangcentrum”. Maar waarom zou je als jonge vluchteling enkel en alleen willen sporten met of tegen een andere jonge vluchteling?
Eigen sportvereniging
Zo ontstond in 2015 Minor-Ndako Sport, een eigen sportvereniging. Na vier jaar zijn er nu twee zaalvoetbalteams, twee loopteams en een cricketteam. De kern bestaat uit jonge vluchtelingen. Andere jongeren kunnen de groep versterken. Externe trainers die van wanten weten, zorgen voor hoogstaande trainingen en staan tijdens wedstrijden gedreven te coachen.
Minor-Ndako Sport is een volwaardige sportclub, opgestart vanuit een welzijnsorganisatie. We zijn trouwens geen alleenstaand ‘geval’: deze sociaal-sportieve praktijk zit in de grootstedelijke context in de lift.
Positieve identiteit
Centraal staat de positieve identiteit van jongeren. Hier zijn jonge vluchtelingen vooral talentrijke sporters. We nemen dat ernstig. Jongeren die sporten krijgen degelijke sportschoenen en mooie wedstrijdtenues. We sporten bewust niet met tweedehands schoenen of truitjes.
Scores en prestaties zijn belangrijk. Maar belangrijker nog is de weg die we met deze jongeren afleggen om dat doel te bereiken.
Dat traject verloopt niet toevallig: Nieuwe Autoriteit en Geweldloos Verzet zetten de bakens. Centraal staat ‘waakzame zorg’ door de volwassene, gebaseerd op aanwezigheid, zelfcontrole, volharding, steunnetwerken, relaties en transparantie. Die begrippen lopen als een rode draad doorheen onze praktijk.
Actieve steunnetwerken
Zo bouwen we rond de sportteams actieve steunnetwerken die de sociale contacten van jongeren uitbreiden. Dat begint al bij het werken met externe trainers. Zij bieden nieuwe contacten en netwerken aan. Veel mensen die van dichtbij of veraf te maken hebben met de club, maken na verloop van tijd deel uit van het netwerk van de jongeren.
Ook begeleiders schakelen deze actieve netwerken in wanneer het moeilijk loopt. Zo maakte een jongere die zelfstandig woont vorig seizoen een heel moeilijke periode door. Hij sloot zich op in zijn kamer, ging niet meer naar school en verbrak alle contacten met zijn individuele begeleider. Hij pikte alleen nog aan bij het zaalvoetbalteam. Op trainingen en wedstrijden was hij altijd aanwezig. Op vraag van de begeleiding gingen ook mensen van het zaalvoetbalteam langs bij hem. Als hij er niet was, lieten ze een bericht achter. Na een aantal weken werd het contact hersteld.
Zaalvoetbal was in die periode heel belangrijk voor deze jongen. Zijn engagement voor het sportteam gaf aan begeleiders energie om te blijven investeren in herstel.
Afhaken en aanpikken
Dat sluit aan bij een andere baken van Nieuwe Autoriteit: laat jongeren niet vallen, maar hou vol. Dat advies helpt ons om bij moeilijke situaties in onze sportteams de band met jongeren niet door te knippen.
In één van de zaalvoetbalteams dook een jongere plots maandenlang niet meer op. Toch bleef de trainer hem consequent berichten sturen rond afspraken voor training en wedstrijd. Ook zijn individuele begeleider en andere mensen uit zijn netwerk, polsten regelmatig naar zijn verdere sportieve plannen. De boodschap was: we blijven je zien als sporter, als deel van het team. We blijven je bevestigen in jouw identiteit als sporter. Na zes maanden pikte hij opnieuw aan.
Sportcoördinator bouwt brug
Om de kracht van die sportersidentiteit overeind te houden, is overleg tussen Minor-Ndako en de sportteams belangrijk. Zowel de begeleiders als de trainers staan in contact met de sportcoördinator. Die vervult een brugfunctie.
Wanneer een trainer iets opmerkt tijdens een wedstrijd of training, laat hij dit weten aan de sportcoördinator. Omgekeerd signaleren begeleiders wanneer het moeilijk loopt met een jongere. Dan worden de sportteams extra aandachtig en verhogen ze hun aanwezigheid: de trainer stuurt een extra bericht of geeft tijdens een sportactiviteit extra aandacht.
Omgaan met grenzen
Jongeren groeien in deze sportteams, met vallen en opstaan. Een speler gaat door het lint omdat een tegenstander een gemene opmerking maakt of een scheidsrechter zich vergist. De jongere wordt vervangen en krijgt de kans om tot rust te komen. Na de wedstrijd of op de volgende training komen we hierop terug.
We leren jongeren dat je het ijzer soms moet smeden wanneer het koud is. Omgaan met grenzen is een hele opdracht. Dit gaat van afspraken respecteren, opkomen voor jezelf en leren omgaan met verlies of agressie. Ook het functioneren in teamverband en respect voor medespelers, tegenstanders en wedstrijdleiding zijn belangrijke facetten.
Transparant zijn
De olie in deze machine: helder communiceren. We zijn transparant over de waarden, afspraken en verwachtingen binnen onze sportteams. Die komen aan bod tijdens de voorbereiding van het seizoen. En bij elk incident komen we de volgende training hierop terug.
Eén van de jongeren raakte betrokken in een conflict met de tegenstander. De scheidsrechter had niet alles gezien, maar verklaarde achteraf op basis van een getuigenis dat deze jongen een slag had uitgedeeld aan een tegenstander. Deze jongen werd acht wedstrijden geschorst.
Dit incident hebben de trainer en sportverantwoordelijke eerst individueel en nadien in groep besproken. Besluit van dit overleg: wat gebeurd was, strookt niet met de waarden van het team. We zijn dan ook niet in beroep gegaan tegen deze straf, omdat de grens van wat aanvaardbaar is binnen het team overschreden was.
Wel hebben we duidelijk gesteld dat deze jongen deel van het team blijft. We verwachtten dat hij bleef trainen en naar wedstrijden kwam kijken, wat hij ook deed.
Succesvolle praktijk
Sport is bijzonder krachtig bij de begeleiding van jonge vluchtelingen. Maar een succesvolle inzet van sport binnen sociaal werk begint bij een duidelijke visie. Het is geen toevallige, wel een bewuste en doordachte keuze die vertrekt vanuit duidelijke principes.
We willen de teams laten doorgroeien tot zelfstandige sportteams die gedragen worden door de jongeren. We mikken op oudere jongeren die mee training geven en een rolmodel zijn voor de jonge spelers. Zelfstandige en competitieve teams die een voorbeeld zijn voor de nieuwe teams van Minor-Ndako Sport. Een ambitieuze toekomst wenkt.
