De sterke stijging van de prijzen en de loonindexering bedreigen de concurrentiekracht, waarschuwt de Nationale Bank in een SWOT-analyse van het regeringsbeleid.
STRENGTH: Loonkostenhandicap is weggewerkt
De regering-Michel beloofde de loonkostenhandicap tegenover de buurlanden weg te werken en slaagt daar volgens de cijfers van de Nationale Bank ook in. Terwijl de loonhandicap in 2013 nog 4,10 % bedroeg, zal die in 2016 helemaal verdwenen zijn. Op voorwaarde dat de stijgende inflatie geen roet in het eten gooit.
Opvallend is dat Jan Smets, de gouverneur van de Nationale Bank, zich houdt aan de loonkostenhandicap die opgebouwd is sinds 1996, maar geen rekening houdt met de handicap die daarvoor al was ontstaan.
Zijn voorganger Luc Coene deed dat wel. Hij had het vorig jaar nog over een historische handicap. Toen zei hij dat nergens in de eurozone de loonkosten per uur hoger liggen dan bij ons. ‘In België kost een werknemer 40 euro per uur, in Frankrijk 38 euro en in Nederland en Duitsland 35 euro.’ Smets zegt bedenkingen te hebben bij te de redenering van Coene. ‘Ik betwijfel of het aangewezen is om ook met de historische opgebouwde handicap rekening te houden.’
Dat neemt niet weg dat ons land tegenover onze buurlanden – Frankrijk, Duitsland en Nederland – concurrentiëler is geworden. En dat is te danken aan een hele reeks maatregelen van de regering-Michel. Er werd beslist om de lonen te bevriezen, een indexsprong door te voeren en de lasten voor bedrijven te verlagen. De federale regering besliste in het kader van de taxshift om de sociale zekerheidsbijdragen voor bedrijven gradueel te verlagen van 33,00 % naar 25,00 %.
Weakness: Gezondmaking begroting is stilgevallen
De begroting is duidelijk de zwakke flank van de regering, oordeelt de Nationale Bank. 2014 en 2015 waren twee verloren jaren. Het primaire saldo, de beste graadmeter voor de gezondheid van de begroting, verslechterde in 2014 en verbeterde vorig jaar niet. De Nationale Bank is dan ook streng voor het begrotingsbeleid. ‘De noodzakelijke sanering is de voorbije twee jaar grotendeels tot stilstand gekomen.’
De regering-Michel slaagde erin fors te snoeien in de uitgaven via een indexsprong, het afbouwen van het ambtenarenapparaat en besparingen op de werkingskosten. Maar die besparingen werden volledig tenietgedaan door de gebrekkige belastinginkomsten. Door de indexsprong en de loonbevriezing werd minder personenbelasting geïnd. Dat werd versterkt door een belastingverlaging. Er kwam ook minder btw binnen.
Het resultaat is dat de regering er nauwelijks in slaagde de overheidsfinanciën gezonder te maken. Het is alleen dankzij de lagere rentelasten dat het tekort onder de Europese alarmdrempel van 3,00 % bleef.
De Nationale Bank wijst erop dat ‘de aangekondigde begrotingsdoelstellingen eens te meer niet gehaald werden’. Volgens de afspraken met Europa moet België de begroting elk jaar met 0,60 % van het bruto binnenlands product gezonder maken. De jongste twee jaar bedroeg de verbetering slechts 0,20 %, terwijl 1,20 % het doel was.Dat maakt ons land kwetsbaar, zeker omdat Europa in mei moet oordelen of we al dan niet op het strafbankje belanden.
Opportunity: Vluchtelingen verzachten vergrijzing
In België is het aantal asielaanvragen in 2015 verdubbeld tot 35.000. De Nationale Bank maakt zich daar geen zorgen over. ‘In een economie met een verouderende bevolking impliceert de toestroom van jonge arbeidskrachten niet enkel uitdagingen, hij biedt vooral kansen.’
Asielzoekers zijn gemiddeld jonger dan Belgen. Ze hebben volgens de Nationale Bank nog troeven. Syrische asielzoekers zijn relatief hooggeschoold. ‘Het is belangrijk dat we die mensen op de arbeidsmarkt integreren’, onderstreept gouverneur Jan Smets. ‘Dat is een win-winsituatie.’
De inschakeling van vluchtelingen op de arbeidsmarkt is een grote uitdaging, want nu slaagt België er vaak niet in niet-Europese migranten aan een baan te helpen. De werkgelegenheidsgraad van niet-EU-burgers is 23,1 procentpunten lager dan de werkgelegenheidsgraad van Belgen.
Smets beklemtoont dat er behalve vluchtelingen nog bevolkingsgroepen zijn die onvoldoende actief zijn op de arbeidsmarkt. Hij merkt op dat ook de werkgelegenheidsgraad van laaggeschoolden en 55-plussers lager blijft dan het Europese gemiddelde.
Aan jobs was er nochtans geen gebrek. Het aantal banen steeg vorig jaar met 37.200, ruim dubbel zoveel als in 2014. Die toename was vooral te danken aan de privésector. Het aantal jobs bij de overheid en in het onderwijs daalde voor het eerst sinds 1997.
Threats: Prijzen stijgen te snel
De Belgische inflatie versnelde tussen december 2014 en december 2015 van -0,40 % naar 1,40 %. In de eurozone steeg de inflatie in die periode slechts van -0,20 % naar 0,20 %. Daardoor was de inflatie in ons land eind vorig jaar 1,2 procentpunt hoger dan in de monetaire unie, terwijl ze een jaar vroeger nog relatief laag was.
De sterke stijging van de inflatie is te wijten aan twee factoren. In de eerste plaats komt dat door belastingverhogingen. De federale regering verhoogde onder meer de btw op elektriciteit en de Vlaamse regering verhoogde het inschrijvingsgeld voor het hoger onderwijs. Alle belastingverhogingen samen verhoogden de inflatie met 0,5 procentpunt.
Voorts stegen de prijzen van diensten met 2,40 %. Dat is dubbel zoveel als in de eurozone. De Nationale Bank signaleert dat de loonkosten per eenheid product in de dienstensector sneller stegen dan in de industrie. Smets voegt eraan toe: ‘De vraag rijst of er in bepaalde segmenten van de dienstensector voldoende concurrentie is. Daar zijn de winstmarges wellicht te hoog.’ Voorts zijn veel dienstenprijzen geïndexeerd. Het gaat onder meer om huurprijzen en het openbaar vervoer. Ten slotte werden gereglementeerde diensten, zoals medische kosten en huisvuilophaling, veel duurder.
De versnelling van de inflatie vervroegt het tijdstip waarop de loonindexering opnieuw van start gaat. ‘Dat kan een deel van de gestegen concurrentiekracht weer tenietdoen’, waarschuwt gouverneur Jan Smets.
