De Nationale Bank (NBB) gaat ervan uit dat een recessie zo goed als onvermijdelijk is. De oorzaak: bedrijven zullen door de hoge energie- en loonkosten in hun productie snijden.
De NBB ging er al lang vanuit dat de Belgische economie met een recessie zou flirten, maar was er nog niet uit of het net wel of net niet zou zijn. De jongste enquête van de EMRG – de Economic Risk Management Group, een samenwerkingsverband van de NBB met verschillende werkgeversorganisaties – verschaft meer duidelijkheid. En die duidelijkheid is niet zo opbeurend. ‘Het ziet ernaar uit dat we naar het slechtere economische scenario evolueren: dat van een korte, maar ondiepe recessie’, zegt Geert Langenus, econoom bij de Nationale Bank van België.
De oorzaak van de recessie hoeft niet ver gezocht te worden: de hoge energieprijzen. Die treft niet alleen gezinnen, maar ook bedrijven. Een derde van de ondervraagde bedrijven heeft nu al de productie teruggeschroefd omdat de winst zwaar onder druk staat door stijgende energie- en loonkosten. In het vierde kwartaal van 2022 denken bedrijven hierdoor 7 % minder te produceren tegenover het derde kwartaal. In 2023 zou dat 3 % minder zijn dan in 2022. De terugval bij kleine bedrijven is meer uitgesproken dan bij grote. Ook tussen de sectoren zijn de verschillen groot.
Opvallend is dat bedrijven niet langer de energiekosten, maar de stijgende arbeidskosten als belangrijkste oorzaak aanstippen waarom ze minder produceren dan vooropgesteld. Door de automatische indexering stijgen de loonkosten voor bedrijven heel snel. Die arbeidskosten treffen alle bedrijven, terwijl stijgende energiekosten voor bijvoorbeeld de dienstensector maar beperkt gevoeld worden, omdat de energie daar een kleine uitgavenpost is.
Bedrijfsleiders liggen wel steeds minder wakker van bevoorradingsproblemen. Stond het tekort aan onderdelen en personeel met stip op de eerste plaats in het lijstje van zorgen bij bedrijfsleiders, dan zijn die problemen nu gezakt tot plaats 4 (tekort aan personeel) en 7 (bevoorradingsproblemen). Er zijn wel twee uitzonderingen: de horeca en de voedingswinkels klagen net meer over bevoorradingsproblemen. Bij de voedingswinkels stijgt ook de vrees voor faillissementen.
Dit alles maakt dat bedrijven minder zullen investeren en zullen snijden in het personeelsbestand. Dat zou tot 35.000 minder banen betekenen, een daling tot 1,40 %. De NBB gaat er niet meteen van uit dat dit allemaal naakte ontslagenzijn. Net zoals in de coronacrisis zal de tijdelijke werkloosheid gebruikt worden als buffer op de arbeidsmarkt.
Loon-prijsspiraal
De Nationale Bank peilde in de ERMG-enquête ook hoe bedrijven met de inflatie en hun verkoopsprijzen omgaan. ‘Dat leert ons dat bedrijven hun gestegen kosten maar voor de helft doorrekenen aan de klanten. Dat is op zich goed nieuws voor de gevreesde loon-prijsspiraal.’ Een loon-prijsspiraal is het fenomeen waarbij iedere stijging in de inflatie tot hogere lonen leidt, wat op zijn beurt opnieuw volledig in de verkoopsprijzen wordt doorgerekend, waardoor de inflatie hoog blijft. ‘Die loon-prijsspiraal zal geleidelijk uitdoven wanneer de prijzen voor energie en grondstoffen zakken’, merkt Langenus op. Grote bedrijven kunnen de kosten ook veel beter doorrekenen dan kleine bedrijven. ‘Grote bedrijven hebben ook vaker clausules in hun contracten waardoor ze automatisch gestegen kosten kunnen doorrekenen’. Het is ook de constante doorheen de resultaten van de enquête: kleine bedrijven zijn een pak kwetsbaarder door de hoge inflatie.
Langenus zegt wel verrast te zijn dat bedrijven de kosten in de komende kwartalen nog flink zien aantikken. ‘Dat is wel vreemd, aangezien heel wat prijzen zoals gas over hun hoogtepunt zitten. Dat ze toch nog een verdere stijging verwachten, kan twee dingen betekenen. Een: bedrijfsleiders zijn wat te pessimistisch en hielden bij het beantwoorden van de enquête te weinig rekening met de laatste prijsevoluties. De tweede verklaring is pessimistischer. Bedrijven zitten nog met oude, goedkopere energiecontracten die ze de komende maanden moeten vernieuwen. Die contracten zullen tegen veel hogere tarieven hernieuwd worden. Heel wat bedrijven worden ook pas in januari geconfronteerd met de verplichte loonindexering met 10 %.’
