Online shoppen zou duurzamer zijn dan in de winkel kopen, maar is dat wel zo?
Wie om het milieu geeft, bestelt het beste zijn pakjes online. Dat beweert de krant Het Parool, op basis van een studie. Maar online shoppers kraaien beter niet te vroeg victorie: ‘Ik betwijfel of die bevinding in de bredere context standhoudt.’
Schoenen, broodroosters, planten, fruit of brownies. Je kan het zo gek niet bedenken, of er bestaat wel een website die het product tot in uw brievenbus of aan uw voordeur levert. E-commerce maakt het leven op veel vlakken gemakkelijker, maar daar zouden ook grote nadelen aan verbonden zijn. Na ‘vliegschaamte’, verovert ook ‘bezorgschaamte’ zijn plekje in het woordenboek. Voor elk pakje dat de consument thuis geleverd krijgt, zou die ook meteen de netelige blik van z’n buren voelen: “Is die nu weeral te lui om zelf naar de winkel te gaan? En stoot het transport van al die individuele pakjes niet enorm veel CO2 uit?”
Neen, antwoordt de Nederlandse krant Het Parool op die tweede vraag. Ze baseren zich daarvoor voornamelijk op een grootschalig onderzoek dat lector Digital commerce Jesse Weltevreden (Hogeschool van Amsterdam) onlangs uitvoerde in samenwerking met onderzoeksinstituut TNO. Het onderzoek vertrekt vanuit een vrij simpele gedachte. Ja, online bestellingen moeten vanuit het distributiecentrum naar de klant getransporteerd worden. Maar dat is ook het geval voor de producten die in fysieke winkels liggen. Bovendien moeten die producten ook nog eens opgehaald worden door de klant.
“We hebben consumenten gevraagd wat het laatste is dat ze online besteld hebben”, zegt Weltevreden. “Nadien vroegen we hen om te vertellen hoe ze het aangepakt zouden hebben als ze datzelfde in een fysieke winkel hadden gekocht. Hoe ver ligt het dichtstbijzijnde winkelgebied voor hen? En zouden ze daar met de fiets, of toch met de auto naartoe gegaan zijn?” Uit de bevraging bleek dat Nederlanders voor maar liefst 40 tot 50 procent van hun aankopen de auto nemen. Dat geldt vooral voor kleding, schoenen, woonaccessoires en speelgoed. Gemiddeld moesten de consumenten 3,5 kilometer reizen naar de fysieke winkel.
De CO2-uitstoot die daardoor ontstaat, vergeleken de onderzoekers met de uitstoot die veroorzaakt zou zijn als een pakjesdienst het product leverde. Die laatste bleek voor verschillende productgroepen de ‘groenere’ optie. “Bestelbusjes bezorgen veel pakjes en nemen daarvoor een efficiënte route”, vertelt Weltevreden. “De afstand tussen elke pakketbezorging is vele malen kleiner dan wanneer je zelf naar de winkel zou gaan. Het verschil zit vooral in hoe je naar de winkel gaat: als we allemaal zouden fietsen, wordt fysiek winkelen wel de betere optie.” Dat laatste verklaart ook waarom drogisterij-artikelen en dagelijkse supermarktinkopen duurzamer bleken in de fysieke winkel. Voor die producten nemen Nederlanders vaker de fiets. Ook in steden is het effect om die reden kleiner. In Nederland woedt de discussie over de negatieve effecten van online shoppen volop. Het stadsbestuur van Amsterdam besliste bijvoorbeeld onlangs nog om tegen 2030 de stad emissievrij te maken voor vracht- en bestelwagens. Maar ook in België wordt online winkelen steeds populairder. Bezorgschaamte was in 2019 bijna het woord van het jaar. En toen moest de spectaculaire groei van online webwinkels tijdens de pandemie nog komen. Dat nadien vooral online boodschappen bij supermarkten de groei van e-commerce dreven, is volgens de studie van Weltevreden dus minder goed nieuws. Voor de andere producten zou het duurzame effect in België gelijkaardig kunnen zijn, omdat ook wij snel de auto nemen voor onze inkopen.
retourneren
Toch is het voor fervente online shoppers met een hart voor het milieu nog te vroeg om victorie te kraaien. “Als je e-commerce één op één vergelijkt met de klassieke retail, kan het inderdaad zijn dat e-commerce soms ecologischer is”, zegt Alex Van Breedam, hoogleraar en oprichter van TRI-VIZOR, een bedrijf in de logistiek dat samenwerkingsverbanden tussen vrachtdiensten faciliteert. “Maar ik betwijfel of die bevinding in de bredere context standhoudt.”
Volgens Van Breedam zorgt onder meer ons afwijkend online aankoopgedrag ervoor dat de ecologische winsten snel verdwijnen: “Vroeger gingen we één keer per week met de auto naar een fysieke winkel om onze inkopen te doen. Vandaag doen we dat nog, maar shoppen we daarbovenop ook nog twee à drie keer per week online.” Doordat veel webwinkels vooralsnog toelaten om items gemakkelijk te retourneren, kopen we ook vaak grotere hoeveelheden van hetzelfde product. “De ongewenste items terug in de doos steken en opsturen, is een minder grote drempel dan ze in de winkel te moeten afgeven. Daardoor ontstaan veel onnodige transportstromen.”
De online aankopen zijn dus vaak geen vervanging van, maar een aanvulling op ons normale koopgedrag, waardoor er in totaal meer CO2 wordt uitgestoten. Duurzaamheid is bovendien meer dan alleen CO2-vermindering, benadrukt Van Breedam: “Emissievrij zijn mag niet het enige doel zijn als de leefbaarheid van de stad daaronder kreunt. De fietsers en elektrische bestelwagens van koeriers zijn minder vervuilend dan vrachtwagens, maar ze moeten wel aan een hoog tempo pakjes bezorgen om rendabel te zijn. Daarin schuilt ook een groot sociaal probleem.”
