Terwijl de Belgische gezinnen samen voor tientallen miljarden dreigen te verarmen, incasseren de elektriciteitsproducenten in ons land gigantische overwinsten. Een overzicht van het drama.
De nooit geziene overwinsten van de elektriciteitsproducenten hebben alles te maken met de gascrisis, die de elektriciteitsprijzen naar recordprijzen heeft gestuwd. De gasprijs bepaalt de elektriciteitsprijs, terwijl driekwart van de stroomproductie zonder gas wordt geproduceerd. Elke verhoging van de gasprijs is dus voor driekwart van de stroomproductie in België pure winst. Er staan geen reële kosten tegenover.
Het is deze zomer razendsnel gegaan. De energieprijzen van termijncontracten voor de komende jaren zijn de jongste weken verdubbeld. Waar we op 4 augustus nog 185 euro moesten betalen voor leveringen in 2024, is dat intussen al 345 euro. Door de stijging van de gasprijs, inderdaad, terwijl die voor veel producenten dus niet ter zake doet.
Vorig jaar bestond nog de helft van de energievoorziening in België uit nucleaire stroom, zegt netbeheerder Elia. De productiekosten voor Engie worden geschat op 25 tot 35 euro per MWh. Dan is de naar schatting 30 miljoen MWh nucleaire productie goed voor een theoretische overwinst van 9,45 miljard euro. Op 4 augustus was dat nog 4,5 miljard.
Wat we niet weten, is welke hoeveelheid nucleaire stroom Engie al heeft verkocht tegen lagere termijnprijzen. Met andere woorden: hoeveel oude contracten zijn tegen lagere prijzen afgesloten? Welk deel wordt verkocht op de spotmarkt? Welk deel op termijn? En over welke jaren gaat het dan?
Nucleaire rente werkt niet
De groothandelsprijzen voor de in 2023 te leveren elektriciteit liggen momenteel boven de 600 euro per MWh. Dat brengt de overwinst op papier al op 17 miljard euro. Zelfs als Engie maar een vijfde van zijn productie tegen die prijs zou kunnen verkopen, is dat goed voor een overwinst van 3,4 miljard. De nucleaire rente, de winst die de Belgische staat afroomt, tast die overwinsten maar in zeer beperkte mate aan. Op vier van de zeven kerncentrales bedraagt de overwinstbelasting 38 %. Van de winst die uit de hemel komt vallen, mag Engie dus 62 % houden. Vorig jaar betaalde Engie slechts een nucleaire rente van 149 miljoen. Ook toen was het al duidelijk dat de afroming niet adequaat was.
Zonder inzage in alle contracten is het niet mogelijk om de exacte omvang van de overwinsten te berekenen. Maar ze zijn nog nooit zo snel gestegen als nu. De grootste overwinsten situeren zich bij de kernenergie, maar ook wie elektriciteit produceert met windmolens, zonnepanelen of biomassa deelt in de bonanza. Voor zonne-energie wordt de kostprijs op basis van een afschrijving van de installaties op 25 jaar geschat op 50 euro per MWh.
Hoe hoger de gasprijzen, hoe beter voor de producenten van zonne-, wind- en nucleaire energie. Het stuwt de waarde van hun stroom omhoog zonder dat er iets aan hun kosten wijzigt. Enkele van die energiebronnen krijgen ook nog subsidies.
Duurdere contracten
Hoe langer de prijzen hoog blijven, hoe meer producenten oude, goedkopere contracten zien aflopen en kunnen vervangen door duurdere. Op de termijnmarkt is nu al duidelijk dat stroom de komende drie jaar exorbitant duur blijft. Energiedistributeurs die nu stroom inkopen om in 2023 te leveren, betalen meer dan 600 euro per MWh, voor 2024 is dat 345 euro en in 2025 is dat nog altijd 240 euro. Met andere woorden: alles wijst erop dat de komende drie jaar stroom exorbitant duur blijft.
De producenten zullen graag dergelijke hoge prijzen vastleggen om zich ook in de komende jaren te verzekeren van hoge overwinsten. Het belang van kernenergie neemt af omdat centrales dichtgaan, maar met de hoge termijnprijzen hebben de twee kerncentrales waarvan de levensduur verlengd zou worden toch al zicht op erg aantrekkelijke doorstartprijzen.
Je kunt nog op een andere manier naar de impact van de hoge energieprijzen kijken: wat betekenen ze voor de Belgische economie? Op basis van het jaarlijkse stroomverbruik betalen de afnemers van elektriciteit op basis van de huidige prijzen 19,5 miljard meer dan in januari, zegt energiemakelaar Luc Demeyere van Enbro. Op basis van de vaste beursprijs van gisteren komt dat voor het volledig jaarverbruik neer op een verhoging met 37,7 miljard tegenover 3 januari, zegt Demeyere. Dat cijfer geeft vooral een idee van de potentiële verarming van de Belgische ingezetenen (gezinnen en industrie). Hoe langer ze aanhouden, hoe meer de hoge prijzen doordringen in de economie, doordat goedkopere contracten meer en meer aflopen.
Ongeziene schade
Gas is voor de elektriciteitsproducenten die niet met gas werken een goudmijn, maar voor de bevolking en de industrie is het de grootste oorzaak van verarming. Op 3 januari kostte de gasprijs voor 2023 44,81 euro per MWh. Dat was gisteren al 290,06 euro, dat is dus een meerprijs van 245,25 euro die leveranciers op de groothandelsmarkt moeten betalen in vergelijking met begin dit jaar. Als je dat omrekent naar het totale gasverbruik in België, is dat een extra kostprijs van maximaal 47,3 miljard. Opnieuw houdt dit geen rekening met goedkopere oude contracten, maar het geeft wel een idee wat ons boven het hoofd hangt. Op de spotmarkt komen de meerkosten neer op 26 miljard.
Hoe dan ook is het duidelijk dat België volgend jaar een ongeziene economische schade zal incasseren. Experts zeggen daarom dat de regering het prijsmechanisme nu moet herzien, zodat het driekwart van de energievoorziening die niets met gas te maken heeft, wordt verkocht tegen de reële kostprijs plus een normale winstmarge. Hoe langer men daarmee wacht, hoe hoger de kosten voor de economie.
