Tal van Europese landen broeden op noodplannen nu Rusland de gaskraan steeds meer dichtdraait. Ook bij ons worden afschakelplannen op punt gesteld. Al lijkt een verdere prijsstijging het grootste gevaar. ‘Het resterende gas zal verkocht worden aan de hoogste bieder.’
“Als de situatie blijft zoals ze nu is, dan mogen we voor de meerderheid van de Europese landen spreken van een gascrisis. Niet dat we nu zonder gas komen te zitten, maar tegen komende winter moet er toch dringend wat veranderen om tekorten te vermijden.” De Nederlandse energie-expert Cyril Widdershoven ziet hoe Rusland Europa onder druk weet te zetten door de gaskraan almaar verder dicht te draaien.
Toen eind mei het Russische Gazprom stopte gas te leveren aan de belangrijkste Nederlandse gashandelaar, zei Nederlands energieminister Rob Jetten dat dat geen impact had op de huishoudens in zijn land. Widdershoven verbaasde zich toen al over die ‘laconieke reactie’. Nu Gazprom besliste de gasleveringen aan onder meer Italië en Duitsland stevig te verminderen, moet Jetten zijn kar keren.
“Er is geen acuut tekort nu, maar we zien dat steeds meer en grotere landen worden afgeknepen”, zei Jetten. “Dus het is steeds onzekerder of we onze opslagen genoeg kunnen vullen. Dat baart ons zorgen.”
Net als Duitsland en Oostenrijk gaat Nederland weer meer elektriciteit uit vervuilende steenkoolcentrales halen, om te vermijden dat de energievoorziening in de problemen komt. Daarnaast keert zowel Duitsland als Nederland bonussen uit aan bedrijven die hun gasverbruik weten te verminderen en sporen ze hun burgers aan om minder gas te verbruiken. “Elke kuub gas telt”, aldus Jetten, die sprak over ‘het eerste niveau van de gascrisis’.
doorvoerhaven
Staat dat ons land ook te wachten? Die kans is kleiner. Waar Duitsland bijvoorbeeld een derde van zijn gas uit Rusland haalde, komt in België slechts 4 tot 6 % van het gas uit Rusland. België haalt zijn gas vooral uit Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk, en ook vloeibaar gas (lng) vanuit landen als Qatar speelt een grote rol. Dankzij de lng-terminal in Zeebrugge is België zelfs een belangrijke doorvoerhaven. Van het gas dat in Zeebrugge aankomt, is slechts een derde voor de Belgische markt. Twee derde gaat naar het buitenland, zoals Nederland en Duitsland.
Ook positief: de gasvoorraden zijn op dit moment al voor 60 % gevuld. Vorig jaar rond hetzelfde tijdstip zaten we pas aan 45 %. “We zijn goed op weg de EU-doelstelling te halen om tegen de winter onze voorraden met 80 % te vullen”, zegt Rudy Van Beurden, woordvoerder van de gasnetbeheerder Fluxys.
Toch werkt ook onze federale regering aan de verfijning van noodplannen voor het geval er een gastekort zou ontstaan. Die noodplannen bestaan uit verschillende fases. Bij de eerste twee fases wordt voornamelijk gekeken naar oplossingen op de markt, bijvoorbeeld door afspraken te maken met leveranciers en netbeheerders uit naburige landen. Bij de derde fase, de alarmfase, vraagt de regering aan bedrijven en burgers om vrijwillig het gasgebruik te minderen. Volstaat dat niet, dan treden afschakelplannen voor de industrie in werking.
Op vraag van energieminister Tinne Van der Straeten (Groen) doet de FOD Economie een bevraging bij meer dan duizend bedrijven, meldt De Tijd. Bedoeling is te weten te komen welke mogelijkheden bedrijven hebben om met minder gasverbruik te blijven functioneren. Dat verschilt nogal van bedrijf tot bedrijf, vandaar dat Febeliec, de federatie van industriële grootverbruikers, vraagt specifieke richtlijnen per sector op te stellen.
“Glasovens en ammoniakproducenten zijn bijvoorbeeld erg afhankelijk van gas”, zegt algemeen directeur Peter Claes. “Andere bedrijven kunnen makkelijker hun productie verminderen. Je kunt niet één richtlijn voor al die verschillende sectoren hanteren.” Febeliec pleit er ook voor om, naar het voorbeeld van Duitsland en Nederland, bedrijven financieel te vergoeden als ze vrijwillig hun gasverbruik verminderen. Minister Van der Straeten wil daarvoor eerst de resultaten van de bevraging afwachten.
europese solidariteit
Anders dan bij de afschakelplannen voor elektriciteit, waarbij verschillende zones van het land om beurten tijdelijk zonder stroom worden gezet, is het bij aardgas niet de bedoeling dat de toevoer volledig stil komt te liggen. Bovendien is er een solidariteitsprincipe in de EU, dat bepaalt dat als de gastoevoer voor essentiële diensten als ziekenhuizen en gezinnen in het gedrang zou komen, naburige lidstaten verplicht zijn een deel van hun gas beschikbaar te stellen.
Toch betekent dat niet dat België niets te vrezen heeft. Als Moskou doorduwt en tal van EU-lidstaten haastig op zoek moeten naar nieuwe bronnen, kunnen de gasprijzen in heel Europa sterk oplopen. “Zeker omdat China ook op zoek gaat naar gas nu het uit lockdown komt”, zegt Widdershoven. “En op veel extra gas uit de Verenigde Staten moeten we niet rekenen, want Biden zal het zelf willen houden om de midterm-verkiezingen te winnen. Het resterende gas zal verkocht worden aan de hoogste bieder. Het komt dus neer op de vraag: zijn wij in staat de hoogste prijs te betalen?”
