Een op de zes werknemers die in België gedetacheerd zijn, komt van buiten de EU. Het aandeel Oekraïners, Wit-Russen en Brazilianen is in korte tijd verveelvoudigd. Gedetacheerden zijn voor sommige sectoren onontbeerlijk geworden.
In 2016 was 4 % van de werknemers die via detachering in België aan de slag waren, afkomstig van buiten de Europese Unie. In 2020 was dat al 15 %. Concreet betekent het dat vele duizenden Brazilianen, Oekraïners, Bosniërs en Wit-Russen legaal in België aan de slag zijn. Detachering is een steeds belangrijker kanaal voor arbeidsmigratie.
De cijfers komen uit een onderzoek van de Universiteit Antwerpen. De resultaten worden vandaag gepresenteerd door een team wetenschappers onder leiding van professor Ive Marx. Dat gebeurt tijdens een conferentie ter afsluiting van een onderzoeksproject, in samenwerking met het federaal migratiecentrum Myria, rond de arbeidsmarktsituatie van migranten.
Detachering is een systeem om buitenlandse werknemers voor tijdelijke opdrachten in te schakelen. Ze blijven strikt genomen in dienst van hun werkgever in het EU-land van herkomst, en dragen daar ook sociale lasten af. Het is voor het eerst dat het volume van de detachering per sector in kaart is gebracht. ‘De economische betekenis ervan blijkt aanzienlijk groter dan velen vermoedden’, zegt Marx.
Uit het onderzoek blijkt dat detachering voor sommige Belgische sectoren vrijwel onontbeerlijk is geworden. In 2020 werd in de bouw 24 % van het arbeidsvolume gepresteerd door gedetacheerde werknemers. In de transportsector ging het om 23 %, in de sector van de elektrische installaties om 14 %. Maar ook in sectoren met een hoge toegevoegde waarde, zoals de farmaceutische industrie en de petrochemie, wordt gebruikgemaakt van detachering. Vaak gaat het dan om zeer gespecialiseerde profielen.
Het arbeidsvolume van de 212.000 werknemers die in 2020 naar ons land werden gedetacheerd, kwam overeen met 105.000 voltijdse equivalenten. De gedetacheerden vullen nu 3,20 % van het Belgische arbeidsvolume in. In 2010 was dat nog 1,30 %.
‘Er zijn veel indicaties dat detachering de bestaande rekruteringskanalen eerder aanvult dan vervangt’, zegt Marx. ‘Zonder dit kanaal zouden sommige grote bouwprojecten bijvoorbeeld onmogelijk zijn geweest’. Wel is er een gevaar dat bepaalde sectoren er erg afhankelijk van worden. ‘Zolang de gedetacheerden willen blijven komen, gaat het goed’, zegt Marx. ‘Maar nu bijvoorbeeld Oekraïne in oorlog is, blijkt dat dit niet altijd even vanzelfsprekend is’.
Belgische inactieven
Het paradoxale is dat er tegelijk in België een grote groep inactieven is, legt Marx de vinger op de wonde. Zijn collega Dries Lens, die aan het onderzoek meewerkte, suggereerde onlangs in zijn doctoraat dat het gemak waarmee gedetacheerden kunnen worden ingeschakeld, de noodzaak vermindert om Belgische niet-werkenden aan de slag te krijgen.
Dat de groep gedetacheerden van buiten de EU steeds belangrijker wordt, heeft te maken met een arrest van het Europees Hof. Dat dateert al van 1994, maar de effecten ervan zijn pas de laatste jaren merkbaarder geworden. Wie legaal in een Europees land verblijft, kan in de hele Unie gedetacheerd worden, ongeacht zijn of haar nationaliteit. ‘Die juridische realiteit staat los van de politieke besluitvorming’, zegt Marx. In principe kunnen op die manier ook mensen uit India of Noord-Afrika de Belgische arbeidsmarkt betreden. Het systeem is al omschreven als een ‘gat in het fort Europa’. Marx: ‘De cirkel van de herkomstlanden is aan het uitdijen, zeker nu de arbeidsreserve in Oost-Europa op zijn limieten begint te stoten.’
Slechte voorwaarden
Uit het onderzoek blijkt dat het succes van detachering niet alleen met de lage kosten te maken heeft, maar ook met de krappe arbeidsmarkt. Voor heel wat werkgevers is detachering de enige uitweg om niet aan omzet in te boeten. Dat het een zeer goedkope en flexibele formule is, draagt bij aan het succes. Gedetacheerde werknemers zijn vaak harde werkers, die bereid zijn om onaantrekkelijke arbeidsvoorwaarden te aanvaarden.
‘Vroeger werkten de Polen zes dagen per week, op zondag gingen ze naar de kerk. Maar op een dag realiseerden ze zich dat ze de mis ook ’s avonds op televisie konden volgen, en besloten ze zeven dagen per week te werken’, zegt een werkgever die geïnterviewd werd over de beweegredenen om gebruik te maken van detachering.
