Alleen bij Takeaway.com krijgen koeriers een gegarandeerd minimumloon, leert een studie van de KU Leuven bij vijf deelplatformen. De studie stelt ‘schrijnende’ werkomstandigheden vast.
Schendingen van het minimumloon, onduidelijke contracten en een gebrek aan toegang tot collectieve vertegenwoordiging zijn meer regel dan uitzondering, stellen de onderzoekers, die vijf grote platformen onder de loep hebben genomen: de maaltijdleveranciers Takeaway.com en Deliveroo, en de klusjesplatformen Ring Twice, Yoopies en Top Help. Daarbij interviewden de onderzoekers managers en platformwerkers en onderzochten ze documenten. De onderzoekers kregen medewerking van Takeaway.com, Ring Twice en Deliveroo, maar van Top Help en Yoopies kwam geen reactie – ook wij kregen geen antwoord op onze vragen.
Grote verschillen
De werkwijze van de arbeidsplatformen werd getoetst aan vijf ‘Fair Work’-criteria: eerlijk loon, eerlijke voorwaarden, eerlijke contracten, eerlijk bestuur en eerlijke vertegenwoordiging. ‘Geen van de platformen vervult alle criteria’, zegt Valeria Pulignano, hoogleraar sociologie aan de KU Leuven. ‘Maar er zijn grote verschillen tussen de platformen.’
Maaltijdbezorger Takeaway.com kreeg de beste score. Het is het enige platform dat kon aantonen dat het bescherming biedt voor de risico’s die de koeriers lopen bij de uitoefening van het werk. Samen met Ring Twice is Takeaway ook het enige platform dat een minimumloon kan garanderen. Die twee konden voorts aantonen dat beslissingen over werknemers volgens de juiste procedure worden genomen. Bij Deliveroo was dat niet zo, maar de Britse maaltijdleverancier biedt wel transparante en toegankelijke voorwaarden aan.
Geen van de deelplatformen honoreert het principe van ‘eerlijke vertegenwoordiging’. Wie ervoor werkt, valt buiten de sectorale collectieve arbeidsovereenkomsten (cao’s), en kan zich niet collectief organiseren.
De platformen in de zorgsector (Top Help en Yoopies) – waarmee je, bijvoorbeeld, kinder- of ouderenhulp kan regelen – scoorden het slechtst, zegt Pulignano.
Deliveroo werd betrokken bij het onderzoek, maar woordvoerder Rodolphe Van Nuffel reageert ‘verbaasd’ op de resultaten. Hij noemt het academische onderzoek ‘niet representatief en ideologisch onvoldoende neutraal’. Het ‘negeert de realiteit op het terrein’, zegt Van Nuffel, die verwijst naar de wachtlijsten (tot 10.000 kandidaten) om als Deliveroo-koerier aan de slag te gaan, en de recente bevragingen die uitwijzen dat koeriers vooral vrijheid en flexibiliteit wensen.
‘Maar werknemerstevredenheid is geen objectief criterium om werkomstandigheden te meten’, zegt Pulignano. ‘Als je als migrant geen andere keuze hebt, zal je tevreden zijn dat je toch iets kunt verdienen. Wij bekeken of normen worden gerespecteerd, en dat is niet het geval. Bij Takeaway.com slaagt men er wel in flexibiliteit te combineren met betere werkomstandigheden.’
Dat Takeaway.com de hoogste score haalt (6 op 10) mag geen toeval heten. Het Nederlandse platform werkt met koeriers in vaste loondienst, waardoor ze ook meer bescherming genieten en sociale rechten opbouwen. De bezorgers van Deliveroo daarentegen zijn veelal zelfstandigen. Die manier van werken maakt het ‘onmogelijk’ om bepaalde scores te halen in dit onderzoek, zegt Van Nuffel. Collectieve arbeidsovereenkomsten (cao’s) zijn niet mogelijk, en hoewel Deliveroo wel ongevallen- en ziektekostenverzekeringen aanbiedt, is het daarin beperkt.
