Het spook van het protectionisme waart doorde energiemarkt. Indonesië stopt tijdelijk met de export van steenkool. Mexico wil straks geen ruwe olie meer uitvoeren.
Het was een vreemd tafereel, gisteren. Gigantische bulkschepen die deels of volledig met steenkool geladen waren, mochten de haven van de Indonesische hoofdstad Jakarta niet uitvaren. In sommige gevallen moest ze weer uitgeladen worden, zodat de steenkool naar het binnenland vervoerd kon worden.
Indonesië heeft deze maand alle export van steenkool verboden om te voorkomen dat er in eigen land grote stroompannes ontstaan. Zonder deze protectionistische maatregel zouden zeker twintig elektriciteitscentrales op onder meer Java en Bali tijdelijk stilgelegd worden, waarschuwde de Indonesische regering. Daardoor zouden miljoenen burgers en bedrijven zonder stroom zitten.
Winstgevende export
De aanleiding voor de ‘strategische ingreep’ is een acuut tekort aan steenkoolvoorraden bij de energiecentrales. Die hebben wettelijk gezien elk jaar recht op een kwart van de lokale steenkoolproductie, maar door de piekende prijzen verkozen de meeste Indonesische mijnexploitanten de voorbije maanden om massaal steenkool te exporteren naar ‘rijke landen’ als China, India, Japan en Zuid-Korea. Daar lagen de prijzen een pak hoger dan de 70 dollar per ton die Indonesische steenkoolmijnen maximaal mogen aanrekenen aan de eigen nationale elektriciteitsproducent PLN.
Het is nog onduidelijk wat de gevolgen zijn van de exportstop. Morgen zal de Indonesische regering een eerste evaluatie houden. Analisten die door het persagentschap Reuters werden geraadpleegd, vrezen dat het de schaarste op de energiemarkt – en dus ook de energieprijzen – verder zal doen opdrijven. Indonesië is wereldwijd een van de grootste exporteurs van steenkool en verscheept in januari gemiddeld 30 miljoen ton naar het buitenland. Bovendien piekte de vraag op de steenkoolmarkt vorig jaar, mede door het sterke coronaherstel en daaraan gekoppeld de explosie van de vraag naar energie.
Vooral China, dat vorig jaar zelf met black-outs kampte, dreigt de Indonesische exportstop te voelen. De steenkoolimport bereikte in november nog een historische piek, waarop Peking beval de binnenlandse productie gevoelig op te drijven. Al is de Chinese reactie net het soort van protectionisme waarbij critici vragen hebben. ‘Het handelsbeleid wordt duidelijk niet meer gevoerd met economische principes in het achterhoofd’, waarschuwde het invloedrijke Britse economische weekblad The Economist onlangs. ‘Overal ter wereld draagt nationalisme bij tot de toenemende economische schaarste.’
U-bocht van Mexico
‘Eigen energie eerst’ is vandaag niet alleen het credo van Aziatische groeitijgers, zoals Indonesië en China. Ook in Mexico waart het spook van het protectionisme door de energiemarkt. Het staatsoliebedrijf Petroleos Mexicanos (Pemex) maakte er vorige week bekend dat de export van ruwe olie tegen volgend jaar geleidelijk aan wordt stopgezet om aan de binnenlandse vraag te kunnen voldoen. Dit jaar wordt de export beperkt tot 435.000 vaten per dag. Vanaf 2023 blijft alle in Mexico opgepompte olie in eigen land, kondigde het persagentschap Bloomberg aan.
President Andrés Manuel López Obrador wil dat Mexico minder afhankelijk wordt van de import van brandstof. Het voert weliswaar veel ruwe olie uit, maar moet geraffineerde brandstoffen meestal importeren. Benzine en diesel, bijvoorbeeld, komen meestal uit de VS. López Obrador wil dat veranderen, omdat daardoor veel geld uit het land verdwijnt. Om zelf genoeg fossiele brandstoffen te kunnen produceren, is Pemex volop bezig met de verhoging van de raffinagecapaciteit.
Voor een land als Mexico is dat een opmerkelijke bocht. Het exporteerde in 2004 nog 1,9 miljoen vaten per dag en was als toehoorder aanwezig was bij vergaderingen van het oliekartel Opec. Vorige maand bedroeg de Mexicaanse uitvoer van ruwe olie nog ruim 1 miljoen vaten per dag. Ze werd vooral verscheept naar Aziatische landen als Zuid-Korea en India, die straks op zoek moeten naar een mogelijk duurder alternatief.
