Mensen in armoede profiteurs? Ze nemen net minder hun rechten op’

‘Ruim een op de drie Belgen vroeg de gratis Hello Belgium Railpass aan, maar de mensen met de laagste inkomens deden dat relatief minder vaak. Dat blijkt uit een analyse op vraag van het Steunpunt voor armoedebestrijding.

De gratis treinpas moest aangevraagd worden in september 2020. Vanwege corona wilde de overheid een toeloop aan de sta­tionsloketten voorkomen. Je kon hem dus alleen digitaal aanvragen. Dat hebben 3.472.990 personen gedaan, of 35,00 % van alle 12-plussers. Niet alleen mensen met de laagste inkomens, maar ook laag­geschoolden en mensen die niet de Bel­gische nationaliteit hebben, vroegen de pas minder vaak aan dan anderen. Er is een verschil van 10,1 procentpunt met de twintig procent rijkste huishoudens, waar 41,00 % de Hello Belgium Railpass aanvroeg. Dat was voor het interfederale Steunpunt tot bestrijding van armoede geen verrassing, zegt coördinator Henk Van Hootegem.

Het leert ons dat de mensen die het meest baat hebben bij bepaalde maatregelen, er vaak het minst van gebruikmaken’, zegt hij. ‘Bijvoorbeeld omdat ze niet op de hoogte zijn, of omdat ze niet over de digitale tools beschikken. Daarom bevelen we in ons tweejaarlijkse verslag aan dat de overheid systematisch elke nieuwe maatregel zou analyseren: wie is de doelgroep en hoe groot is het risico dat die niet bereikt wordt?

De Vlaamse regering wil een verplichte ­gemeenschapsdienst invoeren voor lang­durig werklozen. De term zelf staat niet in jullie nieuwe, tweejaarlijkse verslag over solidariteit en armoede, maar ik lees er toch veel argumenten tégen zo’n verplichting in.

‘Het verslag kwam tot stand na veelvuldig overleg met mensen die in armoede leven. Zij vertellen ons dat ze zeker willen bijdragen aan de samenleving. Ze doen dat nu al, door lotgenoten te helpen en vrijwilligerswerk te doen, al is er veel angst dat overheidsinstanties dat als zwartwerk zullen bestempelen. Als ze een baan hebben, is het er vaak een met slechte arbeidsvoorwaarden. Wij pleiten voor de creatie van meer kwaliteitsvolle banen, met een echt loon – en niet een gemeenschapsdienst, waarmee je 1,30 euro per uur boven op je uitkering krijgt.’

Dat is een duidelijk standpunt, maar komt het niet te laat?

‘We hebben dat eerder gezegd en we hopen dat we nog kunnen bijsturen. We weten dat een verplichting niet motiverend werkt. Eerdere experimenten hebben aangetoond dat mensen die zo’n verplichte dienst doen, niet doorstromen naar gewone jobs. Het is jammer dat er niet gekeken wordt naar initiatieven die al bestaan, zoals de buurt- en nabijheidsdiensten die jobs ­creëren volgens lokale noden, zoals bij een groendienst of in een sociaal restaurant. Zij verdienen meer ondersteuning.’

In Brussel en Wallonië wil men het Franse concept onderzoeken, waarbij een lokale zone beslist om jobs te creëren volgens de lokale noden, tot er geen langdurig werklozen meer zijn in de hele zone. Wij vragen dat dit in de drie gewesten uit­gerold wordt.’

Mensen in armoede vrezen dat hun solidariteit wordt afgestraft. Als ze iemand in huis nemen, verlaagt hun uitkering.

‘Het statuut van samenwonenden is een oud en blijvend zeer. Minister Karine ­Lalieux (PS) heeft recent een goede maat­regel getroffen voor een specifieke groep: personen met een handicap die gaan ­samenwonen, zien hun integratie­tegemoetkoming niet meer dalen.’

De covid-crisis en de overstromingen in Wallonië hebben aangetoond dat er nog veel solidariteit is.

‘De solidariteit van burgers en verenigingen is heel groot, ook vanuit Vlaanderen naar Wallonië. Dat is een goede zaak, maar beide crisissen hebben aangetoond dat de mensen met de laagste inkomens meer ­getroffen worden, en minder profijt hadden van de sociale zekerheid. Maatregelen die voor werkenden met een goede baan golden, golden niet voor hen. Men zegt wel eens dat langdurig werklozen en mensen in armoede profiteurs zijn, maar ze vallen net vaker uit de boot en nemen minder vaak hun rechten op, zoals blijkt uit onze analyse van de treinpas. Denk ook aan mensen die werken in precaire jobs zoals pakjesdiensten en deelplatformen. We pleiten ervoor om de sociale zekerheid te versterken, zodat ook deze groepen erop vooruitgaan.’

Hoe kunnen we dat doen?

‘We pleiten voor nieuwe inkomsten, zoals meer progressiviteit in de inkomstenbelasting, en een vermogensbelasting. Geef meer middelen aan de strijd tegen fiscale fraude. En doe iets aan de kloof tussen arm en rijk, die de jongste ­jaren fors is toe­genomen. Extreme rijkdom is een probleem omdat ze tot extreme ­ongelijkheid leidt in de samenleving, bijvoorbeeld op de woningmarkt, waar amper nog betaalbare woningen te vinden zijn, omdat de markt verstoord is door speculatie.’

BEEL, V. Mensen in armoede profiteurs? Ze nemen net minder hun rechten op’. De Standaard, 20 december 2021, 10.
E-mail Print kopieer
Copyright © 2024 Pelckmans maakt een deel uit van Pelckmans uitgevers
mens en samenleving logo