Meer dan de helft van de ondernemingen kampt met een tekort aan personeel. Vooral in Vlaanderen bieden veel bedrijven daarom meer loon of andere voordelen aan.
De essentie
- De omzet van de Belgische bedrijven is 9,00 % hoger dan voor de pandemie.
- Bevoorradingsproblemen en een tekort aan arbeidskrachten vertragen het economisch herstel.
- Vooral in Vlaanderen is er een tekort aan arbeidskrachten. Daarom bieden bedrijven hogere lonen aan.
- De aanvoerproblemen duren nog zes tot twaalf maanden. Bedrijven plannen een verhoging van hun prijzen met 7,00 %.
De activiteit van de Belgische bedrijven is boven het niveau van net voor de pandemie gestegen, maar het economisch herstel wordt afgeremd door toenemende bevoorradingsproblemen en een tekort aan arbeidskrachten. Dat blijkt uit een enquête van de Nationale Bank en werkgeversorganisaties bij 2.100 ondernemingen.
Omzet 9,00 % hoger dan voor pandemie
De omzet van de bedrijven was in oktober 9,00 % hoger dan in oktober 2019. ‘Maar tussen de sectoren bestaan grote verschillen’, zegt Geoffrey Minne, econoom bij de Nationale Bank. ‘Bij de reisbureaus (-49,00 %), de horeca (-32,00 %) en niet-voedingswinkels (-9,00 %) is de omzet nog veel lager dan voor de pandemie. Dat is een gevolg van gedragsverandering en bezorgdheid van de consumenten. De omzet groeide fors in de sectoren informatie en communicatie (+38,00 %) en vastgoed (+33,00 %).’ Een deel van de omzetstijging weerspiegelt prijsverhogingen.
Minne merkt op dat de omzet van de kleine ondernemingen minder herstelde dan die van grotere bedrijven. Ook in de sectoren zijn er grote verschillen. ‘De crisis is niet voor elk bedrijf en elke zelfstandige voorbij’, zegt Geert Langenus van de Nationale Bank.
Aanbodproblemen remmen herstel
Hoewel het economisch herstel de jongste maanden krachtig was, werd het afgeremd door de aanbodproblemen. Het tekort aan personeel drukte de productie of omzet met 5,00 % en de bevoorradingsproblemen hadden een negatieve impact van 4,00 %. Minne: ‘Zonder de aanbodproblemen zou de economie het groeipad dat voor de crisis werd verwacht weer hebben gehaald.’
De bevoorradingsproblemen zijn het grootst in de groothandel, de niet-voedingswinkels, de bouw en de industrie. Daar worstelt 80,00 % of meer van de ondernemingen met zulke moeilijkheden.
‘De aanbodproblemen worden erger’, zegt Langenus. ‘Het vooruitzicht dat de aanvoerproblemen tot diep in 2022 duren, is zorgwekkend.’ De meeste bedrijven verwachten dat de bevoorrading problematisch blijft tot midden volgend jaar (43,00 %) of zelfs eind volgend jaar (33,00 %). Toch zien ze de omzet het komende jaar met 8,00 % groeien.
Tekort aan personeel, vooral in Vlaanderen
58,00 % van de bedrijven zegt dat te weinig personeel te vinden. De tekorten zijn het grootst bij de reisbureaus, de landbouw, de bouw, het transport en de horeca.
Peter Reusens van de Nationale Bank ziet drie redenen voor het personeelstekort. ‘De economie herstelt sterk, het personeelsverloop is vooral in de zwaarst getroffen sectoren groter dan normaal en bedrijven hebben moeite om nieuw personeel te vinden.’ Veel medewerkers in de horeca hebben het voorbije 1,5 jaar ontslag genomen en een job gezocht in een andere sector.
De krapte op de arbeidsmarkt is het grootst in Vlaanderen. Zowat 65,00 % van de Vlaamse bedrijven zegt dat er te weinig kandidaten zijn voor vacatures, tegenover ongeveer 40,00 % van de Waalse en Brusselse ondernemingen.
Vooral bedrijven in het noorden van het land nemen maatregelen om personeel te behouden en nieuwe medewerkers aan te trekken. Het gevolg is dat de opwaartse druk op de lonen het grootst is in Vlaanderen. 23,00 % van de Vlaamse bedrijven verhoogt de lonen van het personeel, 18,00 % biedt een eenmalige premie en 15,00 % biedt hogere lonen aan nieuwe werknemers.
Gouverneur Pierre Wunsch noemt de opwaartse druk op de lonen in Vlaanderen veeleer positief. ‘De Nationale Bank pleit al lang voor meer loondifferentiatie tussen subregio’s en sectoren. Ik hoop dat het tekort aan arbeidskrachten een hervorming van de arbeidsmarkt vergemakkelijkt. Tot nu leefde de idee dat er niet genoeg jobs zijn voor iedereen. Het probleem is dat er niet genoeg mensen beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt.’
Telewerk
De ondernemingen nemen ook andere initiatieven. Ze verbeteren de arbeidsomstandigheden, zoals het toelaten van telewerk, nemen minder gekwalificeerde medewerkers in dienst, maken gebruik van overwerk en doen een beroep op consultants, uitzendkrachten of jobstudenten.
Twee voorbeelden
Otiv: ‘Alle voordelen én aandelenpakket’
De softwarestart-up OTIV werkt met een team van acht medewerkers aan een zelfrijdende tram en trein. Om uit te breiden heeft OTIV extra mensen nodig. Het vist daarvoor in een kleine, druk beviste vijver van mensen die verstand hebben van robotica, artificiële intelligentie en machinelearning.
Werknemers krijgen alle denkbare voordelen zoals maaltijdcheques, ecocheques en een goed loon. Maar de nog geen twee jaar oude start-up kan de hoge lonen van grote spelers op de IT-markt niet evenaren. ‘Daarom bieden we ons personeel aandelenopties’, zegt medeoprichter Sam De Smet. ‘We maken onze medewerkers onderdeel van de groei, wat de bedoeling is van een start-up.’
De technologische uitdaging en de ecologische missie moet de rest van het overtuigingswerk doen. ‘Er zijn in België en Europa niet zo veel bedrijven die bezig zijn met zelfstandige spoorvoertuigen. Technisch is dat boeiend. En dan is er nog het maatschappelijke plaatje: het spoorvervoer is ecologischer dan andere vormen van transport. Je doet belangrijk werk.’
Brooklyn: ‘Frustraties aangepakt en extra kleedgeld’
Brooklyn is met zeven kledingwinkels in Oost- en West-Vlaanderen een relatief kleine speler in de retail. Toen de winkels openden na de coronamaatregelen zat Brooklyn met zes vacatures in een krappe arbeidsmarkt. ‘Onze grootste concurrent op de arbeidsmarkt is Colruyt’, zegt eigenaar Ubbe Descamps. ‘Dat kan maaltijdcheques bieden, een verzekering, een fietsvergoeding en hoge brutolonen. Wij kunnen daar niet tegenop.’
Descamps gooide het over een andere boeg. ‘We zetten er een aantrekkelijke job tegenover’, zegt hij. ‘Een geboren verkoper zal in de Colruyt niet gelukkig worden. Bij ons wel. We zijn geen steriel bedrijf, maar een leuke groep, die samen iets probeert te verwezenlijken. Volgend jaar bestaan we 50 jaar. Dan gaan we twee dagen vieren met alle personeelsleden en hun gezinnen.’
Om de werkomstandigheden te verbeteren kwam een extern bureau met de werknemers praten. ‘We wilden weten wat ze graag deden en welke taken juist energie vraten’, zegt Descamps. ‘We kwamen erachter dat onze manier om kleding te verdelen onder winkels niet efficiënt was. Een systeem hield bij welke stukken waar het best verkochten, waarna medewerkers de kleding in dozen stopten en verzonden. De tijd die ze daaraan spendeerden, stonden ze niet bij klanten in de winkel. Dat proces is aangepast. We vertellen dat ook aan nieuwe werkkrachten.’
Een ander extraatje is het kledingbudget. Werknemers krijgen 150 euro om aan het begin van het seizoen kleding te kopen uit de nieuwe collectie. ‘We willen dat het personeel in de winkel onze kleding draagt, maar we stelden vast dat mensen liever tot de solden wachtten om de nieuwe collectie te kopen. Met dit budget is dat verholpen. Dat is leuk voor de werknemers, en goed voor ons bedrijf. Onze mensen zijn het uithangbord voor de nieuwe collectie.’
Stijgende kosten en verkoopprijzen
De bevoorradingsproblemen en het tekort aan arbeidskrachten doen de kosten van de bedrijven sterk stijgen. De inputkosten zijn zowat 20,00 % hoger dan normaal in de industrie, landbouw, bouw, horeca en groot- en kleinhandel.
De bedrijven rekenen een belangrijk deel van die kosten door. Ze hebben de jongste zes maanden hun verkoopprijzen met gemiddeld 6,00 % verhoogd en zijn van plan de verkoopprijzen in de komende zes maanden met gemiddeld 7,00 % op te trekken. Het totaal van de recente en geplande prijsverhogingen is het grootst in de groothandel (+30,00 %), landbouw en bouw (+22,00 %) en de industrie (+20,00 %).
‘Onze hypothese is nog altijd dat de hoge inflatie tijdelijk is, hoewel ze hoger zal zijn dan we in juni verwachtten’, zegt Langenus. Wunsch verwacht dat de inflatie pas in 2023 weer onder 2,00 % daalt, en dus niet in 2022 zoals tot voor kort werd voorzien.
