De loononderhandelingen voor banken, verzekeraars, horeca, dienstenchequebedrijven en elektriciens gaan een lastige eindsprint in. Elders zijn de akkoorden zo goed als rond, met overal de hoogst mogelijke opslag die wettelijk toegelaten is.
De essentie
- In België stijgen de lonen automatisch mee met de inflatie. Over de ruimte voor loonstijgingen daarbovenop wordt onderhandeld.
- De wet op de concurrentiekracht verplicht de regering daarbij om de lonen niet zo sterk te laten stijgen dat Belgische jobs naar de buurlanden zouden verdwijnen. Daarom is de marge voor extra opslag dit jaar beperkt tot 0,40 %.
- Na die nationale onderhandelingen over opslag, zijn nu in elke sector gesprekken bezig. In alle akkoorden die rond zijn, stijgen de lonen met die maximale 0,40 %.
- In sommige sectoren, zoals de horeca, banken en verzekeraars, dienstenchequebedrijven en elektriciens is dat nog niet verworven.
Acties
De vakbonden van de dienstenchequebedrijven voeren volgende week actie voor hogere lonen. Afgelopen week gebeurde hetzelfde bij de verzekeringsbedrijven. In andere sectoren, zoals de chemie, werd de voorbije weken gedreigd met een staking, maar kwam het niet zover. Hetzelfde gebeurde bij de supermarkten, waar even gedreigd werd met lege rekken.
Het zijn de zichtbare uitlopers van een gevecht over de lonen dat al meer dan een jaar bezig is en in etappes verloopt. De eerste is automatisch: de lonen stijgen automatisch mee met de inflatie, wat bedrijven die hun prijzen niet zomaar kunnen optrekken nerveus maakt. De tweede etappe werd door de federale regering beslecht: het fel bevochten loonakkoord van dit voorjaar dat boven op die inflatie ruimte laat voor 0,40 % opslag. De vakbonden vinden dat een aalmoes.
Sectorakkoorden
Eind dit jaar moet de derde etappe rond zijn: de invulling van die ruimte in sectorakkoorden. Vakbonden en werkgevers onderhandelen daar al even over en moeten voor oudejaarsavond klaar zijn. Zoniet vervallen sommige gunsten, zoals de lage lasten op coronapremies en vrijgestelde opleidingsbudgetten ter waarde van 0,10 % van de loonkosten. Alleen de coronapremies die dit jaar worden betaald, vallen onder het systeem van de maaltijdcheques. Als er op Nieuwjaar geen afspraken zijn over het opleidingsbudget, moeten de bedrijven in die sector het 0,1 procentbudget alsnog in de kas van de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid storten.
Politie voert actie
De politie voerde vrijdag stiptheidsacties op de luchthavens van Zaventem en Charleroi. Daarmee wil ze druk zetten op minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V) om opslag te krijgen en vroeger de loopbaan te mogen beëindigen. Onderhandelingen daarover zijn afgesprongen. De politievakbonden hebben aangekondigd de komende week door te gaan met stiptheidsacties, wegblokkades of boetevrije dagen en dreigen ook met een staking. ‘Het wordt een hete herfst’, zei Joery Dehaes van het ACV daarover deze week.
Maximum
In de bouw, metaal, chemie, voedingsnijverheid, transport en de meeste diensten zijn die akkoorden afgesloten of zo goed als rond. De rode draad, leert een rondvraag bij 15 toplui en onderhandelaars van de socialistische, christelijke en liberale vakbond, is dat overal de lonen met 0,40 % stijgen boven op de inflatie. Wat de regering als een maximumnorm ziet, is de facto gewoon de norm geworden.
Geen enkel akkoord dat al rond is, duikt voor zover bekend onder die grens, zelfs niet in de getormenteerde sector van de toeristische attracties. Niet alleen moesten parken zoals Walibi door de pandemie maanden gesloten blijven, in Wallonië werden ze daarna nog getroffen door de overstromingen.
Horeca
Die achtergrond maakt de gesprekken extra moeilijk in de sectoren waar die 0,40 % niet evident is. Een ervan is de horeca, die twee rotjaren op rij aan het beleven is. ‘Ik doe dit al sinds 1993,’ zegt Alain De Temmerman van het ABVV, ‘en de onderhandelingen zijn nog nooit zo moeilijk geweest als nu.’
Hij vindt de 0,40 % opslag boven op de inflatieverhogingen een minimum: ‘Twee keer hoesten en niezen en dat geld is weg.’ Maar voor veel horeca-uitbaters zijn de financiële zorgen zo groot dat de automatische indexering voor de inflatie al lastig ligt, laat staan opslag daarbovenop.
Hetzelfde geldt voor de dienstenchequesbedrijven, voor wie vrijwel alle kosten loonkosten zijn en de winstmarges heel laag liggen. Elke salarisverhoging leidt er meteen tot nervositeit over de financiële gezondheid van het bedrijf. Toch vinden de vakbonden dat er iets mogelijk moet zijn en voeren ze volgende week actie in Brussel.
Laadpalen en internet
Ook bij de elektriciens loopt het moeilijk. ‘Het is een heel rare situatie’, zegt Ortwin Magnus van het ABVV. ‘Dit is een knelpuntberoep. Het zijn elektriciens die laadpalen en zonnepanelen installeren. Het zijn zij die in de eerste coronagolf vaak in onveilige omstandigheden internet kwamen installeren bij mensen, zodat ze thuis konden telewerken. Ze draaien allemaal overuren. Bovendien krijgen ze sinds kort een forfaitair bedrag als mobiliteitsvergoeding. Daardoor worden ze niet betaald nu ze langer onderweg zijn omdat de files terug zijn.’ Maandag is een verzoeningsvergadering gepland en gaat het overleg verder.
‘Weinig respect’
Tot slot is ook wie in de financiële sector werkt nog niet zeker van de 0,40 % opslag boven op de inflatie. ‘Het ligt moeilijk’, zegt Hein Lannoy, gedelegeerd bestuurder van sectororganisatie Assuralia. ‘Dat is grotendeels te verklaren door de grote inflatievrees die er onder de verzekeraars leeft. Aan de onderhandelingstafel zitten bovendien dochterondernemingen van buitenlandse verzekeringsgroepen. Daar kijkt men toch altijd wat raar naar het Belgische systeem van automatische loonindexering.’
Dat de 0,40 % niet binnen is, leidt echter tot frustratie bij de werknemers, zeggen Dorine Cordy van het ABVV en Elke Maes van het ACV. ‘Er is tijdens de pandemie heel hard gewerkt in moeilijke omstandigheden,’ zegt Maes, ‘en we krijgen weinig respect. Dat speelt mee in de beoordeling van het akkoord.’ Volgende week staat zowel voor de banken als de verzekeraars nieuw overleg gepland. ‘Maar het is moeilijk onze mensen in toom te houden’, zegt Cordy.
Coronapremie
In de onderhandelingen gaat het gevecht niet alleen om de 0,40 %, maar ook om de coronapremie. Het ziet ernaar uit dat slechts in één sector vrijwel elke werknemer de maximale premie van 500 euro krijgt: de voedingswinkels en supermarkten, die de hele pandemie openbleven. Slechts een drietal ontsnapt volgens vakbondsman Jan De Weghe (ABVV) aan de verplichting, omdat hun financiële situatie te slecht is: de warenhuizen Cora, Match en Mestdagh.
In andere sectoren is de coronapremie doorgaans beperkt tot 150 à 200 euro, opnieuw op voorwaarde dat de winst- en omzetcijfers goed genoeg bleven. Dit voorjaar zei premier Alexander De Croo (Open VLD) dat het niet de bedoeling kon zijn via sectorakkoorden alle bedrijven – ook de verlieslatende – te verplichten de coronapremie te betalen.
In veel onderhandelingen is de coronapremie als pasmunt gebruikt voor iets anders. De ironie wil dat deze gesprekken gaan over de loonevolutie in de jaren 2021 en 2022. Door het hevige gevecht tussen vakbonden en werkgevers zijn we al halverwege die periode, waardoor de vakbonden probeerden om de 0,40 % opslag retroactief op 1 januari 2021 te laten ingaan. Voor zover bekend is dat nergens het geval, maar in veel gevallen moet de coronacheque die pijn wat verzachten.
